Boekpresentatiedebat sociale advocatuur

De Orde presenteerde midden februari in Amsterdam een boek over de geschiedenis van de sociale advocatuur. Vervolgens bogen een forum en een zaal met 130 aanwezigen zich over de toekomst van deze rechtshulp.

‘De sociale advocatuur wijst geen speerpunten meer aan: geen maatschappelijke kwesties waar hele groepen de dupe van worden, waar wat aan gedaan moet worden. Omdat dat te weinig gebeurt wordt het leven alsmaar duurder, angstiger en harder. Daardoor stemmen mensen op de PVV.’ Journaliste en juriste Heikelien Verrijn Stuart vertelde de aanwezigen vol vuur wat er tegenwoordig ontbreekt in de sociale rechtshulp. ‘Die kwesties moet je met proefprocessen op de agenda zetten. Die structurele rechtshulp mis ik tegenwoordig.’
Bij de aanbieding van het eerste exemplaar van 35 jaar sociale advocatuur dat maandag 15 februari werd gepresenteerd, nam ook deken Willem Bekkers de term ‘structurele rechtshulp’ in de mond. Dat klonk niet alsof hij zich in de jaren zeventig en tachtig vaak met die kant van de advocatuur had afgegeven. Hij schetste hoe het advocatenambacht de afgelopen decennia was veranderd van een rustig bezit in een maatschappelijk opener branche.

Te bescheiden voor rankings
Lotje van den Puttelaar, die het boek kreeg aangeboden, was een van de initiatiefnemers van het optekenen van deze geschiedenis. ‘Omdat de mensen die van het begin af bij de sociale advocatuur betrokken waren langzamerhand vergrijzen en uitsterven. En omdat het bij de advocatuur te vaak alleen gaat over rankings – terwijl sociale advocaten te bescheiden zijn om daaraan mee te doen. En omdat de politiek ten onrechte denkt dat de sociale advocatuur niet meer bestaat. Er zijn nog altijd zevenduizend advocaten die toevoegingen doen. En studenten blijken weer meer belangstelling te krijgen om op deze manier bij te dragen aan een betere maatschappij.’
Dat laatste werd tegengesproken door Anne de Vries, van de rechtswinkel Tilburg, die in de forumdiscussie de toekomst vertegenwoordigde. Zij bespeurde onder medestudenten maar weinig belangstelling voor rechtswinkelwerk. ‘We krijgen de kweekvijver niet meer vol. Studenten hebben tegenwoordig ook nog weinig tijd voor dit soort dingen. Zij moeten snel afstuderen.’ Niettemin blijken er in Nederland maar liefst 77 rechtswinkels actief, waarvan alleen al zeven in Amsterdam, meldde Aouatif Mezouari, die het woord voerde namens de Stichting Rechtswinkel Migranten.
Ook de sociale advocaten hebben niet veel tijd meer om actie te voeren. ‘Ze zijn naast hun directe werk vooral bezig met het bestrijden van bezuinigingen’, aldus advocaat Harmen Meijerink. ‘En als je aan een zaak werkt, vergeet je weleens een persbericht de wereld in te sturen’, werd er geroepen. ‘Een persbericht vinden we vaak niet in het belang van de cliënt,’ zei advocaat Gilles Beydals. ‘We kijken steeds meer naar individuele cliënten, vroeger keek je meer naar groepen. Terwijl bijvoorbeeld de manier waarop mobiele telefoonmaatschappijen mensen geld uit de zak kloppen beter collectiever aangepakt kan worden.’
Verrijn Stuart: ‘Daar moet je dan wel tijd voor maken. Maar in Nederland, ik merk het ook in de journalistiek, willen de mensen werken tussen negen en vijf, en dan naar huis.’ En Mies Westerveld, hoogleraar sociale rechtshulp, merkte ook nog maar weinig strijdbaarheid. ‘Kenmerkend voor de sociale advocatuur is de dwarsigheid. Maar waar zit tegenwoordig de structurele dwarsigheid?’

Cliënten moreel wegen
‘Die structurele rechtshulp, dat liep nooit zo lekker,’ bromde oud-deken Leo Spigt. ‘Je kunt de maatschappij ook eigenlijk niet met het recht veranderen. Het belang van je cliënt, om te schikken bijvoorbeeld, kan makkelijk in strijd zijn met die structurele rechtshulp.’ Qua gefinancierde rechtsbijstand is er volgens hem de afgelopen decennia ‘een goed stelsel gebouwd’, waardoor de toegang tot de rechtshulp enorm is verbeterd. ‘Maar er wordt veel bezuinigd en er lopen veel oude knarren rond.’ Advocaat Meijerink zag het zo: ‘Als je sociale rechtshulp ziet als juridische hulp aan mensen met een laag inkomen, dan is het een enorm succes geworden. Want er wordt heel veel gebruik van gemaakt, en het kost de overheid steeds meer geld.’
Strijder van het eerste uur Van den Puttelaar gaat de sociale advocatuur nog altijd ter harte. Niettemin kreeg ze genoeg van de al te ‘structurele’, politieke kanten van de rechtshulp. ‘Ik haakte na zeven jaar af bij het advocatenkollektief, want ik wilde de strafrechtcliënten niet steeds weer moreel wegen. Ik vond dat je als advocaat iedereen moest kunnen verdedigen. En elke donderdagavond dezelfde discussie, dat gaf te veel déjà vu’s.’ Ze droeg het boek op aan de mensen die het in de sociale rechtshulp wél 35 jaar hadden volgehouden.

Aan de forumdiscussie namen deel: Leo Spigt, Jan Westhoff, Anne de Vries, Heikelien Verrijn Stuart, Harmen Meijerink en Casper Schouten. Willem Bekkers overhandigde het eerste exemplaar aan Lotje van de Puttelaar.

Het boek 35 jaar sociale advocatuur (red. Mies Westerveld, Willem Bekkers, Lotje van den Puttelaar, Tatiana Scheltema, Jan Suyver), Sdu Uitgevers 2010, ISBN 978 90 12 3 8339 4. Met bijdragen van de redacteuren en van o.a. Theo de Roos, Gerda Later, Pieter Boeles, Marleen van Geffen, Phon van den Biesen, Wilhelmina Thomassen en Eduard van Staden ten Brink. Het boek wordt in het volgende nummer van dit blad gerecenseerd.

Linus Hesselink

Advertentie