Oud-staatssecretaris Albayrak wil armlastige rechtzoekenden verplichten om gebruik te maken van het Juridisch Loket die de functie van juridisch huisarts moet gaan vervullen. Een vrije advocaatkeuze komt voor belastingontvangers te vervallen ten gunste van een betere en efficiëntere allocatie van de algemene middelen. Kort en goed: Albayraks idee komt neer op wie genoeg belasting betaalt, bepaalt. Te weinig geld voor een advocaat? Helaas, uw economische positie bepaalt uw rechtstoe-gang.
Rechtsongelijkheid of inbreuk op grondwettelijke rechten is ondergeschikt aan de noodzaak tot bezuinigen. Bovendien is het Juridisch Loket best in staat de meeste vragen gratis af te handelen. Er moet nu eenmaal minder geprocedeerd worden en al helemaal door mensen die op de pof procederen. Onze pof welteverstaan.
Albayraks idee is zo verfrissend dat het een bredere uitwerking verdient om vergelijkbare economische abbreviaties aan te pakken. Het materiële adagium ‘meer geld, meer keuze. Minder geld, minder keuze’ kan nu ook niet-materiële, politieke, onderwerpen worden ingezet. De belastingdienst toucheert op jaarbasis toch ook al gauw een paar tonnetjes meer van een partner bij Allen & Overy dan van een bijstandsgerechtigde. Dat is oneerlijk als het gaat over bijvoorbeeld de inspraak in de allocatie van die belastinggelden. Dienstwillige belastingbetalers die zuchten in de 52%-schijf, zoals de meeste advocaten, zouden meer zeggen-schap moeten krijgen over de aanwending van de Rijksbegroting dan een arme sloeber in de bijstand. Niet via getrapt stemrecht Nederland blijft trots op haar egalitaire democratie maar een extra referendumrecht voor de ‘club van 52%’ op begrotingsvraagstukken.
Helaas is Albayraks idee toch niet levensvatbaar, en wel om twee redenen. Allereerst is het delegeren van extra verplich-tende bevoegdheden aan een (semi) overheidsorgaan teneinde meer efficiëntie en kostenbesparing te realiseren in het verleden nog nooit gelukt. Dit type regelzucht is een onbegrijpelijk Haags perpetuum mobile dat per definitie leidt tot meer bureaucratie, meer rechtszaken en uiteindelijk veel meer kosten. Ten tweede getuigt het voorstel van een paternalistische minachting tegenover de marktpartijen. Alsof deze niet zelf het beste kunnen bepalen hoe belastinggeld wordt ingezet. Bezuinigen prima, maar dat zal vanuit de betrokkenen, de (sociale) advocatuur en de Raad voor de Rechtspraak, gerealiseerd moeten worden en niet dwingend door Albayraks kostenverhogend ‘huisartsenmodel’ worden opgelegd.
De metafoor loopt trouwens ook al mis. Huisartsen zijn, althans volgens Albayraks ex-kabinetgenoot Ab Klink, een van de economisch minst efficiënte en duurste beroepsgroepen. En hoe charmant het relatief eenvoudige voorstel van Albayrak ook is: ook een klein lek doet een groot schip zinken.
Harry Veenendaal