Minderjarige verdachten die na het Salduz-gesprek met een advocaat geen bekentenis afleggen, komen niet meer voor een Halt-afdoening in aanmerking. Daardoor lopen ze mogelijk onnodig een strafblad op, menen politie en Bureau Halt.
Graffitispuiters, winkeldiefjes, 112-bellers en spijbelaars, tot 1 januari werd dit klein grut na aanhouding door de politie linea recta doorgestuurd naar Halt (dat staat voor Het ALTernatief).
Halt legt de jongere een taakstraf op. Voert hij die naar behoren uit, dan is het blazoen gezuiverd en komt de jongere er met de schrik vanaf. Voorwaarden voor deelname aan Halt zijn wel dat de jongere een volledige bekentenis aflegt, alle afspraken nakomt, dat de ouders instemmen met het traject, en dat er geen achterliggende problematiek speelt.
Tot voor kort hadden advocatuur en Halt zelden met elkaar te maken: pas waar Halt ophield, kwam de advocaat in beeld. Maar sinds de Salduz-aanwijzing in april van kracht werd lijken minderjarige verdachten steeds vaker te ontkennen of zich te beroepen op hun zwijgrecht, waardoor ze het Halt-traject mislopen: daarvoor is immers een bekentenis nodig. Zorgelijk, vindt Rik Quint, juridisch beleidsadviseur van Halt Nederland in Leiden. ‘Een gemiste kans voor de minderjarige, want het grote voordeel van Halt is dat ze niet in de justitiële documentatie terechtkomen. Een ander onbedoeld negatief effect is dat een jongere die tussen acht uur ’s avonds en zeven uur ’s ochtends wordt opgepakt, de nacht op het politiebureau moet doorbrengen in afwachting van de advocaat. Voor een Halt-delict is dat uit oogpunt van proportionaliteit en ongewenste criminalisering een ongewenste situatie. Je ziet nu dat de politie, overigens ook om de administratieve druk te verminderen, steeds vaker zegt: we laten ’m maar lopen.’
Hoe vaak jongeren hierdoor het Halt-traject mislopen is nog onduidelijk; harde cijfers ontbreken. Quint: ‘Het zijn vooralsnog geluiden vanuit de politie. Als zij minder zaken doorsturen, kunnen wij dat alleen maar in algemenere zin interpreteren. De politie zegt natuurlijk niet: we sturen deze maand minder mensen door, en dat komt door Salduz.’ De laatste drie jaar liep het aantal Halt-afdoeningen al terug: van 24.000 jongeren in 2006, tot 21.000 vorig jaar.
Je moet wel schuldig zijn
Jeugdadvocaat Edmund van Gils van Reynaerde Advocaten in Amsterdam kan de ervaring dat er ‘wellicht wat eerder op het standpunt gestaan gaat worden dat er gezwegen wordt’ wel bevestigen. Maar hij benadrukt ook de voordelen: ‘Vroeger kwam je er pas bij als iemand al verhoord was en zat je aan die verklaring vast. Minderjarigen hebben nogal de neiging om alles te ontkennen, terwijl ze eigenlijk alleen maar het strafbare feit waarvan ze verdacht worden bedoelen te ontkennen. Als achteraf vast komt te staan dat hij wel ergens geweest is, ook al heeft hij het feit niet gepleegd, zit je met een kennelijke leugen in de verklaring. In de consultatie voor verhoor kun je ze daar goed op wijzen.’
Van Gils heeft wel een ander idee: ‘Er zijn minder zaken, omdat het bewijs ontbreekt. Veel zaken worden gevormd door de verklaring van de verdachte. Ik denk niet zozeer dat jongeren ertoe wordt gedwongen, maar ze staan vaak wel op grote achterstand bij de verhoorvaardigheden van de politie. In het Salduz-gesprek kun je uitleggen waar een verhoor voor bedoeld is, dat je een verklaring achteraf kunt wijzigen of verbeteren, en dat als de politie dat weigert, je hem niet ondertekent.’ Dat neemt niet weg dat Halt een mooie manier van afdoening is, en dat hij het traject in voorkomende situaties adviseert, zegt Van Gils. ‘Maar er gaat wel iets aan vooraf, namelijk dat je je schuldig hebt gemaakt aan een strafbaar feit. Je mag niet zo redeneren dat je zegt: accepteer maar elk voorstel, want daarmee voorkom je de gang naar de kinderrechter.’
Als een jongere écht niks gedaan heeft, heeft hij bij Halt ook niks te zoeken, beaamt Quint. Maar: ‘Bedenk wel de voordelen van Halt als de jongere zich wel strafbaar heeft gemaakt en anders een transactie bij het OM of een veroordeling door de kinderrechter riskeert.’
Tatiana Scheltema, journalist