Stijging aantal wrakingsverzoeken
Wraking zit in de lift. Het middel wordt vaker ingezet en sinds het proces tegen Geert Wilders lijkt iedere Nederlander te weten wat het inhoudt. Teken des tijds of storm in een glas water?
Op 12 oktober jl. spraken rechters en strafpleiter Peter Plasman over ‘Wraking of wraak’. Aanleiding voor dit symposium, een initiatief van de Universiteit Utrecht, was een onderzoek naar wraking, uitgevoerd door twee Utrechtse studenten. Hoewel Rosa Venneman en Majida Chrit benadrukten dat het cijfermateriaal niet volledig was, konden zij toch een aantal conclusies presenteren. Zo steeg in de periode 2005-2009 het totaal aantal wrakingsverzoeken met 88 procent, van 153 naar 288 gevallen. Ook bleek dat verzoeken gedaan in zaken met procesvertegenwoordiging meer kans van slagen hebben: 11 procent versus 3,6. Maar deze cijfers vertellen niet het hele verhaal. Waar de ene rechtbank alle verzoeken registreert, houdt de andere slechts de toegewezen zaken bij. Ook worden niet alle zaken op rechtspraak.nl gepubliceerd, wat het zoeken natuurlijk bemoeilijkt. In interviews met advocaten en rechters werden als redenen voor het gestegen aantal verzoeken genoemd het afgenomen gezag van de rechter, de toegenomen mondigheid van de burger en een stijging van het aantal bij zaken betrokken deskundigen.
‘Waar hebben we ‘t over?’
Rechters zien deze ontwikkelingen met lede ogen aan, zo stelde Jaap Sap, vicepresident van de Rechtbank Utrecht. ‘Wraking voelt als een aantasting van je integriteit. De gang naar de wrakingskamer is geen aangename dagbesteding. En na een verzoek is de lol van de zaak er wel af.’ Anderzijds kan de ernst van een wrakingsverzoek soms ook worden gerelativeerd, aldus Sap. Als voorbeeld noemde hij een Mulderzaak waarin de kantonrechter het dossier opende en meteen een papiertje vond waarop gedaagde ‘Ik wraak de rechter’ had geschreven. ‘Dat kan iedereen gebeuren.’
Volgens Ton Hol, onder andere plaatsvervangend raadsheer van het Hof Amsterdam, nemen rechters wrakingsverzoeken zo hoog op omdat wraking ‘de rechtspraak en het werk van rechters in de kern raakt’. Fred van der Winkel, president van de Rechtbank Almelo, beaamde dat. ‘Een rechter ervaart wraking als krenkend,’ een opmerking die bij een aantal van de in het publiek aanwezige rechters tot instemmend geknik leidde.
Dat mag zo zijn, aldus advocaat Plasman, ‘maar de keerzijde is veel slechter. Dan zitten er namelijk rechters die er niet hadden moeten zitten.’ Ook hij kwam met een relativering. In Nederland worden jaarlijks meer dan een miljoen zaken afgehandeld. ‘Zelfs als er twee keer zoveel wrakingsverzoeken zouden zijn dan nu geteld: waar hebben we het over?’ Dit pragmatisme is volgens Plasman onontbeerlijk, zeker nu blijkt dat veel wrakingsverzoeken oneigenlijk gedaan worden. ‘Als wraking puur als tijdwinst wordt ingezet, wat heeft dat dan met de persoonlijke integriteit van de rechter te maken?’
Het liefst zou Plasman zien dat alleen die verzoeken serieus behandeld worden die ook serieus bedoeld zijn. De lastigheid is natuurlijk het onderscheid te maken met minder serieuze verzoeken, aldus Plasman, ‘maar wraking is een machtig instrument waar niet zomaar aan getornd mag worden.’
Mark Maathuis, redacteur