Verwarring alom
Een nieuwe uitspraak van het EHRM doet de discussie weer oplaaien: hoort de advocaat bij het politieverhoor aanwezig te zijn of niet? De Franse Hoge Raad zegt ja, de Nederlandse nee. Kan de Nederlandse verdachte toch maar het best zwijgen?
‘De Hoge Raad leidt uit de rechtspraak van het EHRM af dat een verdachte die door de politie is aangehouden, aan art. 6 EVRM een aanspraak op rechtsbijstand kan ontlenen die inhoudt dat hem de gelegenheid wordt geboden om voorafgaand aan het verhoor door de politie aangaande zijn betrokkenheid bij een strafbaar feit een advocaat te raadplegen. Uit de rechtspraak van het EHRM kan echter niet worden afgeleid dat de verdachte recht heeft op de aanwezigheid van een advocaat bij het politieverhoor.’ Dit zegt de Hoge Raad op 12 oktober 2010 (LJN: BN2352). Twee dagen later doet het Europese Hof voor de Rechten van de Mens de – naar verluidt – 69e ‘Salduz’-uitspraak, over het recht op rechtsbijstand voor en tijdens het politieverhoor.
De Fransman Claude Brusco is na de mishandeling van ene ‘B.M.’ aanvankelijk verhoord als getuige. Maar de politie verdenkt hem er al van opdracht te hebben gegeven voor de mishandeling. Het slachtoffer heeft immers een relatie met zijn vrouw. De politie verzuimt Brusco te wijzen op zijn zwijgrecht. En pas na twintig uur komt er een advocaat. Het Europese hof vindt het proces daardoor niet eerlijk. Een verdachte heeft – behalve zwijgrecht – ‘vanaf het begin van zijn inverzekeringstelling evenals tijdens de verhoren’ recht op bijstand door een advocaat. (Zaaknummer 1466/07)
Niet met zoveel woorden
In handhavingskringen maakt men zich ongerust over de mogelijke verscherping die dit arrest inhoudt. Want betekent recht op rechtsbijstand tijdens de verhoren praktisch gesproken niet gewoon dat de advocaat bij het verhoor aanwezig moet zijn? Voor Taru Spronken, advocaat, hoogleraar en Straatsburg-expert, is het zo klaar als een klontje dat dat moet kunnen. Maar volgens collega-hoogleraar strafrecht Matthias Borgers heeft het Europese hof nog steeds niet duidelijk gezegd dat de advocaat per se bij de verhoren aanwezig moet zijn. ‘Want waarom zegt het hof dit dan niet met zo veel woorden als dat moet?’
De Orde van de Vlaamse Balies trekt uit het arrest de conclusie dat de verdachte vóór en tijdens de verhoren moet kunnen overleggen met zijn raadsman. Dat kan praktisch gesproken alleen als de advocaat bij het verhoor is. De Nationale Raad van Balies in Frankrijk (CNB) sluit voor de juiste uitleg aan bij de drie uitspraken die het Cour de Cassation vijf dagen na het Straatsburgse uitspraak heeft gedaan (arresten nrs. 5699, 5700 en 5701). Het CNB leest in die arresten dat de verdachte, die in verzekering wordt gesteld, niet alleen een zwijgrecht heeft. Hij heeft ook recht op effectieve rechtsbijstand van een advocaat, op een manier die hem in staat stelt zich goed voor te bereiden op zowel zijn verdediging ‘als op de verhoren, waaraan zijn advocaat mag deelnemen’. De raad voegt er aan toe dat deze rechten gelden ongeacht de aard van de beschuldiging. Deelnemen aan verhoren – kan dat terwijl je er niet bij bent?
Minder belangrijk
Volgens het protocol van het experiment ‘advocaat bij politieverhoor’ (zie het artikel in dit nummer) mag een advocaat tijdens het verhoor niets zeggen. Zo’n passieve rol lijkt op het eerste gezicht niet te verenigen met het recht op rechtsbijstand tijdens het verhoor, waarover ‘Salduz 69’ ofwel ‘Brusco’ rept. Omdat de advocaat bij het verhoor zit, zorgt de Engelse politie er met bijzondere opsporingsmethoden voor dat zij meer informatie heeft voordat het verhoor begint.
Wanneer Nederlandse advocaten genoegen moeten blijven nemen met een passieve rol en het terugspoelen van de audio(visuele) opnamen – wat dan? Dan kunnen ze zwijgen aanraden. Dat leidt misschien tot iets meer pressie op de verdachte. Maar met minder verklaringen van de verdachte wordt het verhoor – en een eventuele bekentenis dus ook – vanzelf minder belangrijk.
Lex van Almelo, journalist