De Rechtbank op tv
De serie De Rechtbank die sinds 30 november wekelijks op dinsdag wordt uitgezonden, geeft volgens betrokkenen en een genuanceerd beeld van het rechtsbedrijf.
‘Het is mooi dat de serie op dit moment uitkomt’, zegt communicatiemedewerker Paul van Daalen van de Rechtbank Utrecht, waar de opnames zijn gemaakt (dit blad besteedde daar op 9 juli aandacht aan). ‘De zaak-Wilders is uiterst mediagevoelig, men focust op de incidenten. Het prettige aan deze serie is dat die het werk van alledag laat zien.’De Utrechtse deken Huan Tan was als vertegenwoordiger van de advocatuur bij de voorbereidingen van de opnames betrokken en zag een deel van het materiaal. ‘Je kijkt ook achter de schermen, rechters en advocaten vertellen hoe ze tegen de zaak aankijken. Na afloop van de zitting gaan de maskers een beetje af, dan is men toch iets losser. Dat maakt het tastbaarder, begrijpelijker, hoop ik.’ Invloed op de inhoud heeft Tan niet uitgeoefend. ‘De vraag of we als Orde inspraak zouden moeten hebben is wel aan de orde geweest, maar het is er niet van gekomen. En misschien is dat maar goed ook, je belemmert de redactionele vrijheid van de producent.’ De invloed van de rechtspraak was groter, in de eerste plaats bij de keuze van de rechters, maar ook achteraf bij de montage. Van Daalen van de rechtbank: ‘Niet dat we de montage in eigen hand hadden, we deden suggesties; producent De Haaien deed daar dan wat mee of niet. In de meeste gevallen ging het om correcties, bijvoorbeeld als de voice-over zei dat de officier een bepaalde straf had opgelegd in plaats van geëist. Een enkele keer hebben we wel gevraagd de overwegingen van de rechter uitgebreider weer te geven. Ons belang is om een rechtszaak zo evenwichtig mogelijk in beeld te brengen. De uitspraak mag niet als een verrassing komen.’
Deken Tan meent dat die nuance er goed in is gekomen. ‘Het is een mooie doorsnee van zaken, zonder glamour, een goede afspiegeling van de werkelijkheid. De vraag is hoe het publiek dat gaat ontvangen. Het is niet zo spectaculair als De Rijdende Rechter, waar de buren elkaar in de haren vliegen.’
Gezag aanvaard
Rechter Klaas Jan Veenstra, die in de serie meerdere zaken behandelt, koesterde tot voor kort zijn anonimiteit. ‘Maar ik vind het belangrijk het publiek te laten zien hoe rechters werken, hoe lastig het soms is om tot een goed oordeel te komen. De maatschappelijke belangstelling voor de rechtspraak is ontzettend groot. Dat is mooi, en het is ook goed dat de rechtspraak gecontroleerd wordt door de samenleving. We hebben de verplichting goed uit te leggen wat we doen en hopelijk draagt het programma daaraan bij.’
Ziet Veenstra een kloof tussen de rechtzoekende en de rechtspraak, zoals in het maatschappelijk debat de laatste tijd wordt gesteld? In de serie lijken de rechtzoekenden gewoon het gezag van de rechter te aanvaarden. ‘De gemiddelde Nederlander zou weleens anders over de rechtspraak kunnen denken dan mensen die daadwerkelijk bij de rechter zijn geweest. We hebben niet de luxe om in alle gevallen aan de hele samenleving uit te leggen hoe we tot ons vonnis komen. Het beeld daarvan in de media is niet altijd juist. Dat leidt soms ook tot misverstanden over hoe de rechter werkelijk te werk gaat. Hopelijk zal de serie misverstanden op dit punt uit de weg ruimen.’
Uitvreter
Begrip kweken, dat was ook de reden voor advocaat vreemdelingenrecht Willem Boelens om aan de serie mee te werken. ‘Het publiek ziet welke belangen er op het spel staan voor een asielzoeker die een verblijfsvergunning heeft gekregen, en die dan jaren later weer in moet leveren. Dat levert een ander beeld op dan: ze komen hier de uitvreter uithangen.’
De laatste tijd ligt de rechtspraak in de media onder vuur. Wat zal de serie doen voor het imago? Van Daalen: ‘Vanuit de Raad voor de rechtspraak zal onderzoek worden gedaan naar de effecten van deze tv-serie. Onderzocht wordt of de informatie over de alledaagse gang van zaken binnen de rechtbank invloed heeft op de kennis en waardering van de rechtspraak bij de burger.’
• De Rechtbank is van 30 november tot 25 januari elke dinsdagavond om 22.30 uur te zien bij de EO op Nederland 1.
Trudeke Sillevis Smitt, redacteur