‘Het recht is gestolde politiek’ – deze stelling wordt vaak aan studenten voorgehouden en als juist gepresenteerd. De politiek is weliswaar ‘partijdig’, maar als dit eenmaal heeft geleid tot wetgeving, dan beschouwt men die als ‘neutraal’, immers, het geldt voor iedereen en het wordt toegepast door een onafhankelijke rechter. De rol van de politiek is dan uitgespeeld.
Het is deze visie waar Ties Prakken en Jan Fermon zich tegen verzetten. Zij schreven Politieke verdediging – Een analyse van historische en actuele politieke strafzaken en de strategie van de verdediging (medio 2010 verschenen). Fermon is advocaat in Brussel en strafrechtonderzoeker aan de Universiteit Maastricht. Ties Prakken, eveneens advocaat, is emeritus hoogleraar strafrecht aan dezelfde universiteit.1 Zij vinden dat die ‘gestolde politiek’ geenszins neutraal is omdat het de resultante is van machtsverhoudingen in de samenleving. Het zijn immers de machthebbers die hun belangen verankeren in het recht. Dat leidt ertoe dat men al gauw in aanraking komt met het strafrecht indien men zijn grondwettelijke rechten volledig wil benutten, zoals de vrijheid om zich te verenigen en om zich te uiten.
Het boek behandelt aspecten van de politieke verdediging. Wat maakt een proces tot een politiek proces en wat maakt een verdediging tot een politieke verdediging? Volgens de schrijvers hangt het van de opstelling van het OM af of een proces ‘politiek’ wordt. Of een verdediging politiek wordt, dat hangt af van het oordeel van de verdachte en van zijn advocaat. Enkele voorbeelden: Zo heeft de opstelling van het OM er voor gezorgd dat Nelson Mandela is berecht als ‘terrorist’ waardoor het een politiek proces werd en in de geruchtmakende zaak van ‘Dreyfus’ werd de verdediging een politieke verdediging door het beroemde geschrift J’Accuse van Emile Zola (zelf geen advocaat).
De auteurs zien de politieke verdediging dus niet als een neutrale aangelegenheid maar meer als het bieden van steun aan emancipatorische bewegingen, ook al impliceert dat uiteraard niet dat men die daden ook altijd goedkeurt.
Ook voor het OM
Het boek bevat veel nuttige informatie voor zowel iemand die alleen iets meer over dat onderwerp wil weten als voor iemand die ook daadwerkelijk zelf rechtshulp verleent. Het is ingedeeld in vier delen die zich ook goed afzonderlijk laten lezen. De concepten van de politieke verdediging met theoretische beschouwingen vindt men in deel I. In deel II wordt ingegaan op de deelaspecten van de politieke verdediging met voorbeelden en oplossingen. Deel III bevat een volledig uitgewerkt voorbeeld van een actuele zaak die in België heeft gespeeld. (De zogenoemde ‘DHKP-C-zaak’ die betrekking had op een aanslag op een industrieel waarbij de aanslag door de Turkse overheid bestempeld werd als een poging om de Turkse staat omver te werpen.)
Deel IV bevat tips en adviezen voor de praktijk waarmee cliënten en advocaten hun voordeel kunnen doen. De auteurs realiseren zich dat het boek daarmee niet alleen gezien kan worden als een soort trukendoos voor advocaten maar ook van waarde kan zijn voor het OM. Volgens hun eigen mededeling hebben zij dit op de koop toe genomen. Dit vierde deel van het boek zou zich, naar mijn mening, goed lenen voor een afzonderlijke uitgave in het fonds Ars Aequi Libri. Dus een beknopte handleiding, aangevuld met jurisprudentie, voor studenten en voor advocaten die zich op dat gebied begeven.
Aan het slot is een literatuurlijst opgenomen en een lijst van rechtszaken waarin de auteurs als advocaat (mede) de verdediging hebben gevoerd. Ook is een verklarende lijst aanwezig van Belgische en Nederlandse rechtstermen. Zo leren we dat een verdachte alleen die naam heeft bij de politie – zodra er een rechter aan te pas komt promoveert hij tot ‘beklaagde’. Evenzo leert men dat de deken van de Orde van Advocaten in België luistert naar de mooie naam ‘Stafhouder’.
Tot slot een laatste wens: bij een eventuele herdruk zou een trefwoordenregister de gebruikswaarde bepaald verhogen.
Theo van Schagen, redactielid
Noot
1. Zie ook voor in dit blad de kritiek die zij had op het gebrek aan politieke verdediging door Moszkowicz in het Wildersproces.
Jan Fermon, Ties Prakken, Politieke verdediging – Een analyse van historische en actuele politieke strafzaken en de strategie van de verdediging.
Wolf Legal Publishers, 2010. www.wolfpublishers.nl.
ISBN-10: 9058505448, ingenaaid, € 35.
Zie ook https://sites.google.com/site/politiekeverdediging/