Het voornemen van staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) om de piketvergoeding voor Salduz-zaken te bevriezen op maximaal drie punten is niet doordacht, vinden strafrechtadvocaten.
Voor dezelfde vergoeding zou de advocaat een extra bezoek moeten afleggen voor het Salduz-gesprek voorafgaand aan het verhoor. En de voorgestelde vergoeding voor bijstand tijdens het verhoor van een minderjarige verdachte is nogal laag.
‘Wij vinden deze financiering een rechtsstaat onwaardig,’ zegt de Rotterdamse advocaat Rob van der Hoeven, voorzitter van de Adviescommissie Strafrecht (ACS) van de Orde. Een advies met deze strekking werd deze week naar het ministerie verstuurd. ‘De staat heeft de verplichting te zorgen voor een effectieve rechtsbijstand in de eerste, cruciale fase van het strafproces. Internationaal gezien liepen wij al achter; door Salduz wordt Nederland nu gedwongen om een inhaalslag te maken. Dat geldt dus ook voor de financiering. Het is een kwestie van prioriteiten: ik begrijp dat het niet prettig is de portemonnee te moeten trekken, maar de vergoeding voor bijstand tijdens het verhoor ligt ver onder de kostprijs.’
De staatssecretaris beroept zich op de verwachting dat het volume van het aantal zaken enorm zal toenemen, hoewel niet duidelijk is waar hij die prognose op baseert. ‘Je ziet nu al dat meer dan de helft van de verdachten afziet van het consultatierecht. Je kunt je afvragen of dat ondubbelzinnig gebeurt, net als de cautie om zich op het zwijgrecht te beroepen. Die wordt nu gegeven door iemand die er geen belang bij heeft dat de verdachte zijn mond houdt,’ zegt NVSA-voorzitter en ACS-lid Pieter van der Kruijs. ‘Het is een vorm van window dressing.’
Los daarvan lijkt ook de politie ‘zich te realiseren dat ten gevolge van de dreigende aanwezigheid van een raadsman de vrijheidsbeneming in veel standaardzaken ook voor de bewijsvoering niet nodig is’, schrijft de ACS in haar advies. ‘Verdachten worden dan wel gehoord, maar niet automatisch aangehouden, of sneller naar huis gestuurd.’ Door de verdachte niet aan te houden kan nog eens 0,75 punt worden ‘bespaard’ op het budget.
Voorstel moest nu worden ingediend
Alternatieven voor het ‘hanteren van de financiële botte bijl’ zijn überhaupt veel te weinig onderzocht, vinden de strafpleiters. In Rotterdam werd vorig jaar de pilot ‘telehoren’ gestart waarbij het Salduz-consult via een videoverbinding plaatsvindt. En de pilot ‘raadsman op het politiebureau’ in Nieuwegein loopt nu ruim een jaar, en lijkt na enige opstartproblemen nu redelijk succesvol. ‘We moeten naar het Hill Street Blues-model, waarbij verdachten op een aantal centrale plekken worden verhoord, en de advocaat standaard aanwezig is,’ zegt NVSA-secretaris Geertjan van Oosten.
Een dergelijk systeem bespaart de advocaat kostbare reistijd, en de politie wachttijd. Bijkomend voordeel is de budgettaire zekerheid, zegt Pieter van der Kruijs. ‘Je laat een x-aantal advocaten dagdiensten draaien voor een vast bedrag. Dan weet je als staatssecretaris exact wat het kost.’
Woordvoerder Hommes van het ministerie erkent dat er tot nog toe nauwelijks naar alternatieven is gekeken. Het voorstel moest nu worden ingediend, zegt hij. Maar: ‘Het voorstel is gebaseerd op de huidige situatie. Die kan uiteraard worden heroverwogen op het moment dat er in het logistieke proces naar aanleiding van de lopende pilots nieuwe keuzes worden gemaakt ten aanzien van het consult dan wel de aanwezigheid bij het verhoor, die gevolgen hebben voor de vergoedingen.’
Staking
De consequentie van de voorgenomen maatregel kan zijn dat de strafpleiters het bijltje erbij neergooien, zo liet Geertjan van Oosten op 15 februari in het tv-programma Nieuwsuur weten. ‘Wij zijn niet verplicht om die rechtsbijstand te verlenen. Een staking is het uiterste middel, dat willen we natuurlijk niet echt. Maar de actiebereidheid is echt heel groot. Het punt is: voor dit geld kunnen we het gewoon niet doen.’
De voorstellen
Waar voor Salduz de ivs anderhalve punt opleverde, is die nu opgeknipt: 0,75 voor het Salduz-consult, 0,75 voor bijstand tijdens de ivs. Volgens de tekst van het voorstel blijft de vergoeding voor bijstand bij de rechtmatigheidstoets en de voorgeleiding bij de rc gelijk: 1,5 punt. Maar de toelichting suggereert dat voor de voorgeleiding en de ivs slechts 0,75 punt wordt toegekend. Bijstand van minderjarigen tijdens het verhoor levert maximaal 1 punt op, ongeacht de duur van het verhoor – in zedenzaken is een verhoor van 6 à 7 uur eerder regel dan uitzondering, wat neerkomt op een vergoeding van bijna
€ 14 per uur. Met het voorstel worden de nu al geldende tarieven wettelijk verankerd.
De PvdA en de SP zijn sterk voor de aanwezigheid van de raadsman bij het verhoor, bleek op 3 februari in een Kamerdebat. ‘Het voorkomt valse bekentenissen en de verklaringen van de verdachte worden zorgvuldiger opgeschreven,’ zei Sharon Gesthuizen (SP). Jeroen Recourt van de PvdA leest in het Brusco-arrest ‘klip en klaar’ dat de advocaat bij het verhoor aanwezig moet zijn. Volgens minister Opstelten staat dat er niet letterlijk. Hij ondersteunt het pleidooi van oud-advocaat Ard van der Steur (VVD) die vindt dat de advocaat voor het verhoor moet kunnen beschikken over het digitale dossier, en komt met een wetsvoorstel.
Tatiana Scheltema, journalist