Met harde cijfers over de stijging van het aantal klachten tegen advocaten haalde de Orde zelfs het NOS-journaal. Maar de cijfers zijn minder precies dan gedacht – en wat betekenen ze?
Afgelopen jaar kwamen er bij de lokale dekens 3.265 klachten binnen tegen advocaten. Het aantal nieuwe zaken bij de Raden van Discipline, de tuchtcolleges in eerste aanleg, nam toe met 22 procent. Keiharde cijfers, ontleend aan het gemeenschappelijke jaarverslag van de Raden en het Hof van Discipline. De Orde haalde er het NOS-journaal mee. Algemeen deken Jan Loorbach legde daar uit: het was veel, maar het kwam vast niet alleen doordat advocaten slechter waren gaan functioneren. Mensen worden mondiger, er is betere voorlichting over het tuchtrecht.
Die verklaring klinkt heel wat minder exact dan de getallen, en volgens Inge Schouwink, Griffier van het Hof van Discipline en een van de auteurs van het jaarverslag, valt uit de cijfers zonder nader onderzoek ook niet zo veel te concluderen. Schouwink: ‘Wat moet je vinden van het feit dat het aantal klachten toeneemt? Doen advocaten het meer fout, of functioneert het systeem beter? Wat zegt het ons dat in 2010 door de raden 304 klachten ongegrond of niet-ontvankelijk werden verklaard, en 302 gegrond ? Er is in die 302 gevallen dus iets mis gegaan, maar er gaan natuurlijk ook allerlei dingen mis die niet voor de tuchtrechter komen.’
Doorbijten
Wie toch iets uit de cijfers in het jaarverslag wil leren, moet wel even doorbijten. Lokale cijfers ontbreken soms, en ze worden dan weer wel, dan weer niet bij elkaar opgeteld om tot een landelijk overzicht te komen. Verbanden worden niet of nauwelijks gelegd, en hier en daar lijken de cijfers niet 100 procent te kunnen kloppen. Zo staat in het Voorwoord dat er vorig jaar 1.240 klachten bij de raden zijn ingediend, leert een optelsom van ‘het aantal nieuwe zaken per raad’ dat het er 1.251 zijn, en kom je als je de getallen per arrondissement optelt op een totaal van 1.185. Als dat laatste getal klopt, bedraagt de stijging ten opzichte van 2009 geen 22, maar 16 procent. Navraag over de verschillen leert: het is pas de tweede keer dat het jaarverslag verschijnt, het is al een hele toer om de gegevens van de verschillende instanties bij elkaar te krijgen en iedereen houdt weer een beetje andere lijstjes bij.
Hoe dan ook, er is dus sprake van een behoorlijke stijging van het aantal klachten bij de Raden van Discipline. En die stijging is niet alleen absoluut, maar ook relatief. Uit een overzicht van het aantal klachtzaken per 100 advocaten blijkt dat er in 2010 gemiddeld 9,28 klachten waren. In 2009 was dat 7,76. De stijging van binnengekomen zaken heeft zich overigens nog niet vertaald in meer afgehandelde zaken. Wie de afgedane zaken per raad bij elkaar optelt komt op 606 in 2010, tegen 624 in 2009. En net als vorig jaar werd daarvan ongeveer de helft (deels) gegrond verklaard. Over de vraag of de stijging van het aantal binnengekomen klachten ook leidt tot meer toegewezen klachten valt dus nog niets te zeggen.
Tachtig fikse tikken
Er zijn wel meer zware maatregelen opgelegd. Alle schorsingen, schrappingen en 60b-voorzieningen in eerste instantie leveren in 2010 een totaal op van 86. In 2009 was dat 72. Vlogen meer advocaten zwaar uit de bocht? Of werd er strenger naar gekeken? We weten het niet. Maar het globale beeld van rond de 80 zware maatregelen op rond de 16.000 advocaten betekent dat jaarlijks zo’n 1 op de 200 advocaten een fikse tik kreeg. Als je het afzet tegen zestienduizend advocaten met ieder jaarlijks pakweg 100 zaken lijkt het weinig. Aan de andere kant: elk jaar weer 80 advocaten die blijk geven op kwaliteit of normbesef zwaar tekort te schieten, dat zijn bij elkaar toch een heleboel advocaten.
De toename van het aantal klachten betekent in ieder geval dat de Raden van Discipline meer klachten zullen moeten behandelen. Dat betekent een stijging van de kosten, terwijl het ministerie zijn bijdrage in verband met de bezuinigingen juist wil verminderen. Hofgriffier Schouwink: ‘Het moet niet zo zijn dat door de toegenomen aandacht voor het tuchtrecht het aantal klachten ook blijft stijgen. De kunst zal zijn om in een eerder stadium niet-kansrijke zaken tegen te houden. Er wordt wel gedacht over een griffierecht. Maar het mooiste is natuurlijk als zaken worden opgelost voor het zover komt.’
Uit de cijfers blijkt dat dat in veel gevallen al gebeurt
Bij de Raden van Toezicht kwamen 3.265 klachten binnen (inclusief bemiddelingsverzoeken, maar exclusief Assen en Middelburg). Vergelijkingsmateriaal is er niet: het vorige jaarverslag bevatte alleen de cijfers van de tuchtcolleges. De combinatie met de toezichtscijfers laat nu zien dat krap tweederde van de klachten door de deken wordt opgelost voordat de tuchtrechter eraan te pas komt. Volgens landelijk deken Jan Loorbach een belangrijk punt: ‘Het onderstreept het oplossend vermogen van de dekens.’ En dat komt de Orde in het kader van de discussie over vernieuwd toezicht natuurlijk goed uit.
Geen spijt
Ook overigens heeft Loorbach geen spijt nadrukkelijk met het jaarverslag naar buiten te zijn getreden, hoewel over de oorzaken van de toegenomen klachten geen duidelijkheid bestaat. ‘Dat er op 16.000 advocaten 1.200 klachten bij de tuchtrechter komen vind ik niet zorgwekkend; die groei van 22 procent aan klachten moeten we wel aandacht geven. Het zou mooi zijn geweest als we de tijd hadden gehad om eerst nader naar de oorzaken te kijken. Maar in mijn contacten met de media kreeg ik genuanceerde vragen. Iedereen snapt wel dat die 22 procent niet betekent dat advocaten het opeens veel slechter zijn gaan doen.’
Regionale verschillen
Ook regionaal valt er in het jaarverslag het een ander te beleven. Bij het aantal nieuwe zaken per Raad van Discipline (zie figuur) zijn niet alleen de absolute getallen gegeven, maar ook het aantal klachtzaken per 100 advocaten. Den Haag is (6,1 klachten per 100) het braafste jongetje van de klas, Leeuwarden (13,2) heeft het zwaar te verduren. Kenners denken dat het verschil er vooral in schuilt dat particulieren eerder klagen, waardoor bedrijvige regio’s er gunstiger uitspringen. Als het om appèl gaat is Leeuwarden opeens opmerkelijk gezagsgetrouw: slechts 23 procent gaat daar in beroep. Ligt dat aan het gezag van de Raad van Discipline ter plaatse, of aan het feit dat Leeuwarden zo ontzettend ver weg ligt van het hof in Den Bosch…?
Opmerkelijke details
• In Arnhem nam het aantal tuchtzaken met 89 procent toe. Oorzaak? Griffier Monique Verhoeven: ‘We hebben geen idee. De zaken komen uit alle hoeken en gaten.’
• Amsterdam heeft met 451 klachten absoluut gezien de meeste klagers en Leeuwarden de minste (108), maar afgezet tegen het aantal advocaten liggen de verhoudingen vrijwel volledig andersom.
• Leeuwarden mag dan veel klagen, in beroep gaat men niet vaak: 23 procent. Koploper is hier Arnhem met 50 procent.
• In Den Bosch duikelde volgens het verslag het aantal ongegrond/niet-ontvankelijkverklaringen in 2009 van 122 naar 4. Maar dat blijkt te berusten op een vergissing bij de gegevensverwerking: van een significante daling was geen sprake.
Trudeke Sillevis Smitt