Het is bemoedigend te bedenken dat crisis ‘keerpunt’ betekent: het dieptepunt is bereikt, de weg naar boven ligt open. Zo verloopt ook de zogenoemde ‘leercurve’: eerst doe je blijmoedig zomaar iets – je bent dan ‘onbewust onbekwaam’. Op een gegeven moment kom je erachter dat die manier van handelen niet handig is. Je wordt dan ‘bewust onbekwaam’ en moet gaan oefenen met nieuw gedrag. Dat voelt ongemakkelijk en bovendien reageert de wereld om je heen veelal negatief op nieuw gedrag. Daardoor gaat alles zelfs nog slechter dan tevoren. Alleen als je echt gemotiveerd bent en doorzet, kun je een nieuw, effectiever niveau van functioneren bereiken. Je bent ‘bewust bekwaam’ geworden. En idealiter ben je al klaar om te onderzoeken wat een volgende verandering zou kunnen zijn.
De midlifecrisis is een leercurve in het groot. De Amerikaanse psychiater James Hollis heeft er prachtige boeken over geschreven, zoals Finding Meaning in the Second Half of Life: How to Finally, Really Grow Up. Zijn stelling is dat mensen in de eerste helft van hun leven meestal geen notie hebben van de zin van hun leven. Ze doen dus maar gewoon wat ‘iedereen’ doet: opvattingen van ouders en wat de maatschappij als ‘succes’ beschouwt, zijn dan het richtsnoer. Veel geld verdienen, macht, een zeiljacht – dergelijke zaken worden de doelen. Wie dat met redelijk succes doet, komt er vanzelf achter dat dat niet bevredigt. Het ongenoegen knaagt en de midlifecrisis wordt geboren. Hollis meent dat dit een zegen is, omdat je dan eindelijk op zoek gaat naar je eigen levensdoelen. Hij schrijft dat dan je ‘Ziel’ aanklopt met je ‘Echte verlangens’.
Voor advocaten ziet de curve er ongeveer als volgt uit: je studeert af en wordt stagiaire. Het kantoor, je patroon en de oudere medewerkers zijn richtsnoer voor hoe je werkt en leeft: hoe gedegen is je juridische werk? Hoeveel declarabele uren maak je? Hoe ga je om met je kantoorgenoten en met je cliënten? Als medewerker zijn de criteria om partner te worden je ijkpunten. En word je ook partner, dan moet je echt aan het werk om cliënten aan te trekken en een omzet te genereren die je een goede plaats op de apenrots oplevert.
Krijg je dan een midlifecrisis, dan is dat een gouden kans om je eindelijk eens af te vragen wat je zelf eigenlijk voor prioriteiten hebt in leven en werk. Dat vergt eerlijk en diepgaand zelfonderzoek. Het kan ertoe leiden dat je besluit de advocatuur te verlaten, maar minstens zo groot is de kans dat je een eigen draai geeft aan je leven als advocaat. Als dat laatste je lukt, dan kun je jezelf feliciteren: eindelijk kapitein op eigen schip! Dan is de crisis een zegen.
Een verstandig kantoor zorgt er via partnerevaluatie of op andere wijze voor dat dit soort processen zo soepel mogelijk verloopt, bijvoorbeeld door coaching en een open dialoog. En niet pas na de burn-out.
Dolph Stuyling de Lange