De tijd dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) ophield bij dubbelzijdig printen en spaarlampen is voorbij. Met het vervagen van de grenzen tussen maatschappelijk en eigen belang dienen zich voor advocaten legio kansen aan.
De boete van 7 miljard euro die Chevron in februari kreeg opgelegd wegens het van 1964 tot 1990 vervuilen van delen van het Amazonegebied was meer dan een financiële aderlating voor het Amerikaanse oliebedrijf; het was ook de eerste keer dat een multinational met succes werd aangeklaagd door de lokale bevolking uit een vervuild gebied. De opschudding die deze zaak in de olie-industrie teweeg bracht, moet ook advocaten aan het denken zetten. Immers, het is niet langer alleen in het maatschappelijk belang dat vervuiling moet worden tegengegaan; het is ook in het eigen belang van oliemaatschappijen en andere vervuilers dat megaboetes, negatieve publiciteit en koersdalingen voorkomen worden. En zegt Gedragsregel 5 niet dat ‘het belang van de cliënt bepalend is voor de wijze waarop de advocaat zijn zaken dient te behandelen’?
In de praktijk blijkt dat echter nog onvoldoende, zegt Tineke Lambooy, gepromoveerd op de juridische aspecten van Maatschappelijk Verantwoord Onderne-men (MVO) en auteur van Een Wereld te Winnen. Zestien visies op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. ‘Je ziet dat business plannen veranderen en ook het besef dat natuurlijke hulpstoffen opraken dringt meer en meer door; bij Unilever en Akzo is men daar al lang mee bezig. Maar bedrijven vinden het jammer dat advocaten zich daar nog onvoldoende in verdiepen. ’ Een gemiste kans, aldus voormalig advocaat Lambooy die sprak tijdens het Jaarcongres van de Orde vorige maand in Breda waar ze met advocaat Jan van de Venis de workshop MVO en advocaat, praktijk en eigen bijdrage verzorgde. ‘Er moeten gedragscodes geschreven worden, in navolging van bijvoorbeeld het houtkeurmerk van de Forest Stewardship Council; er moeten certificeringsmodellen komen, er moeten maatstaven voor aansprakelijkheid ontwikkeld worden, corruptie moet anders worden aangepakt.’ En bij al die werkzaamheden zijn de inbreng, kennis en expertise van advocaten hard nodig, aldus Lambooy.
‘Groene advocaat’
Maar MVO biedt meer dan inspringen op commerciële mogelijkheden. Het kan ook ingezet worden om een kantoor te (her)positioneren – zoals het Amsterdamse advocatenkantoor Kennedy Van der Laan doet met zijn elektrische kantoorauto en AKD met het nieuwe Rotterdamse bedrijfspand dat over een warmte-koudeopslag met Maaswatertorenkoeling beschikt. Ook biedt MVO een manier om klanten te binden en nieuwe medewerkers aan te trekken en te houden. ‘Het blijkt dat werknemers van een bedrijf dat MVO actief is meer gecommitteerd zijn en langer bij die werkgever blijven,’zegt Van de Venis. ‘Ook zijn duurzaam opererende bedrijven beter in staat zich aan te passen.’Zo is het volgens Van de Venis opvallend hoeveel minder hard de financiële crisis is aangekomen in Scandinavië, waar overheden al jaren actieve stimuleringspolitiek bedrijven ten aanzien van MVO.
Maar een groene – dat wil zeggen MVO-bewuste – advocaat ben je er nog niet mee; daarvoor moeten offers gebracht worden. ‘Buiten de huis-tuin-en-keuken groene initiatieven kun je hierbij denken aan het geven van kortingen aan ngo’s of groene cliënten.’ Wie dat niet ver genoeg vindt gaan, kan altijd nog een voorbeeld nemen aan Van de Venis. Hij richtte, na een carrière in de advocatuur en Greenpeace International, zijn eigen kantoor JustLaw op, waar men ‘expertise met specialistische kennis op het gebied van internationaal zaken doen, goede doelen, mensenrechten en duurzaamheid’ combineert. Daar die bevlogenheid niet bij iedere advocaat in dezelfde mate zal leven, is het uit andere motieven omarmen van MVO geen schande, aldus Van de Venis. ‘En ook al gaat het niet van harte, het heeft nog steeds een positieve impact.’
Van geitenwollen sok tot ‘GroenRechts’
Dat het milieu en klimaatverandering inmiddels ook op warme belangstelling uit de niet-traditionele hoek mogen rekenen, is deels te danken aan de voormalige Amerikaanse gouverneur van Californië Arnold Schwarzenegger en de burgemeester van New York City Michael Bloomberg. Geconfronteerd met de gevolgen van milieuproblematiek in hun staat en stad, gingen beiden op zoek naar oplossingen buiten de gebaande paden. Zo mochten Californians hun SUVs houden, terwijl Schwarzenegger de industrie dwong schonere auto’s te gaan maken en zorgde Bloomberg ervoor de New Yorkse taxivloot vanaf volgend jaar niet langer uit Fords met V8-motoren bestaat.
Die aanpak – die erop gericht is zowel de economie als het milieu te doen bloeien – is onder andere warm onthaald door de Britse conservatieve premier David Cameron; vanwege de bijval van de VVD staat deze zienswijze hier ook bekend als GroenRechts. En ondanks alle scepsis, heeft dit kabinet al de nodige stappen gezet, aldus Van de Venis. In een brief van vorige maand naar aanleiding van een VN-rapport over olievervuiling in Nigeria schreef minister Maxime Verhagen dat, als het aankomt op milieubescherming, ook ‘bedrijven hun eigen rol niet kunnen ontkennen’.
Mark Maathuis