Leidse criminologen trekken conclusie na meer dan 500 zaken bij 10 verschillende rechtbanken onderzocht te hebben.
Daders met een buitenlands uiterlijk die geen Nederlands spreken lopen 20 keer meer kans veroordeeld te worden tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf dan daders met een Nederlands uiterlijk die de taal wel spreken. Voor buitenlands uitziende daders die wel Nederlands spreken, geldt dat zij vijf keer meer kans lopen op een onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Dat concludeert Verschillen in straftoemeting in soortgelijke zaken, een kwantitatief onderzoek naar de rol van specifieke kenmerken van de dader, uitgevoerd door de Leidse criminologen Hilde Wermink, Jan de Keijser en Pauline Schuyt. Voor hun onderzoek – dat in deze editie van het NJB besproken wordt – bekeken de auteurs 541 zaken bij de politierechter.
Alles meegewogen?
Vraag is echter hoe men tot die uitkomsten gekomen is, zegt strafadvocaat Robert Malewicz (Cleerdin & Hamer Advocaten, Amsterdam). ‘ Zonder het hele onderzoek gelezen te hebben, vraag ik mij af of de koppeling tussen taal, uiterlijk en straf steeds te maken is. Waren de persoonlijke omstandigheden in alle zaken gelijk en zijn al die factoren meegewogen?’ Dat de verschillen in strafoplegging alleen te verklaren zijn door vooringenomenheid lijkt Malewicz sterk. ‘Ik zag in het onderzoek niet terug of bijvoorbeeld is meegenomen of verdachten een vaste woon- of verblijfplaats hebben en welke informatie zij ter zitting gaven over hun inkomen. Bij het ontbreken van een inkomen of een vast adres ligt het minder voor de hand om een geldboete of taakstraf op te leggen.’
Methodiek
Volgens de auteurs is dit de eerste maal dat er onderzoek heeft plaatsgevonden op basis van directe observaties tijdens strafzittingen van de politierechter. Van de geobserveerde zaken werd genoteerd: het aantal en het type delict(en) waarvoor is veroordeeld, gegevens over eventuele eerdere veroordelingen, of de verdachte in voorlopige hechtenis heeft gezeten, of het zwaarste delict alleen of samen is gepleegd en de leeftijd van de verdachte. In het voorjaar van 2010 zijn rechtbanken in Alkmaar, Amsterdam, Arnhem, Breda, Den Bosch, Den Haag, Dordrecht, Haarlem, Utrecht en Zutphen bezocht.