De stem van kinderen zal in de toekomst in de rechtszaal beter worden gehoord, verwacht Kinderombudsman Marc Dullaert. En steeds vaker klinkt in jurisprudentie het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind door.
Vandaag is het de Dag van de Rechten van het Kind. Kinderombudsman Marc Dullaert heeft nieuws: de aanbevelingen om de inzet van de bijzonder curator te verbeteren, worden gesteund door de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie.
‘In Nederland kunnen kinderen onvoldoende hun stem laten horen in procedures die over hun belangen gaan,’ aldus Dullaert. ‘Wij willen dit verbeteren. Met de reactie van de staatssecretaris op ons rapport en alle gesprekken die we met stakeholders hebben is dit nu in een stroomversnelling gekomen.’
Inzet bijzonder curator onbekend
‘Als de belangen van ouders en kinderen in een procedure niet parallel lopen, hebben kinderen meestal geen formele rechtsingang’, legt de Kinderombudsman uit. ‘Minister Donner stelde indertijd dat dat ook niet nodig was, omdat we de rechtsfiguur van de bijzonder curator hebben. Dit kan een advocaat zijn, of bijvoorbeeld een gedragswetenschapper, die de belangen van het kind in een procedure behartigt. Maar uit onderzoek blijkt dat de figuur van de bijzonder curator bij veel mensen niet bekend is.’
Ook rechtbanken en kinderrechters zijn zich er soms onvoldoende van bewust, volgens Dullaert. ‘Veel kinderen die in de knel zitten krijgen dus geen bijzonder curator toegewezen. Bovendien zijn er geen kwaliteitscriteria vastgelegd en is er geen beroepsvereniging. De staatssecretaris is het met ons eens dat daarin verandering moet komen.’
Ruime uitleg
De Kinderombudsman is blij dat volgens de staatssecretaris art. 1:250 BW ruim moet worden uitgelegd. ‘Dat betekent dat een bijzonder curator niet alleen kan worden benoemd bij conflicten over bijvoorbeeld een omgangsregeling of een ondertoezichtstelling. Het gaat erom of een kind in de knel zit. Als ouders niet in staat zijn het probleem van het kind goed te overzien of over het voetlicht te brengen, kan de rechter een bijzonder curator benoemen.’
Beroepsvereniging
Er is volgens Dullaert druk verkeer gaande tussen de stakeholders. ‘Verschillende groepen beijveren zich nu om te onderzoeken of er niet een beroepsvereniging voor bijzonder curatoren moet komen. Hierover zijn we ook in gesprek met de Nederlandse Orde van Advocaten, we gaan praten met de vFAS en er wordt gesproken over speciale inschrijvingsvoorwaarden bij de Raad voor Rechtsbijstand om de kwaliteit te bevorderen.’
Ook het Landelijk Overleg van Voorzitters Familie- en Jeugdrecht gaat de inzet van bijzonder curatoren binnen de rechtspraak onderzoeken, zegt Dullaert. ‘Er zijn jaarlijks duizenden kinderen die te maken krijgen met een vechtscheiding. Dat is toch niet niks.’
Kind voorop
Dat de kinderrechten in de lift zitten signaleren ook mensenrechtenadvocaat Gerrit Jan Pulles (Van der Woude de Graaf) en cassatieadvocaat Guido den Dekker (BarentsKrans). Zij traden op voor een uitgeprocedeerde Angolese asielzoekster en haar kinderen. Het gezin kon niet worden uitgezet naar Angola omdat de moeder medewerking weigerde. De staat wilde het gezin op straat zetten, of alleen de kinderen opvang bieden. Den Dekker: ‘De Hoge Raad besliste dat de kinderen het recht hadden samen met hun moeder te worden opgevangen, ongeacht hun verblijfsstatus. Je ziet in deze uitspraak dat het belang van het kind voorop gesteld wordt, en dat kinderen niet mogen worden afgerekend op gedragingen van hun ouders. Beide elementen zijn te vinden in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind. Deze overwegingen kunnen ook voor kwesties van familierecht, strafrecht en sociaal zekerheidsrecht van belang zijn.’
Doorwerking
Niet dat het hele kinderrechtenverdrag rechtstreekse werking heeft, voegt Den Dekker er meteen aan toe, maar het werkt wel dóór in het Nederlandse recht. ‘Dat is vooral te danken aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Het Hof zoekt voor de invulling van de ‘eigen’ mensenrechten aansluiting bij andere verdragen zoals het kinderrechtenverdrag. En bij die uitspraken van het Europese Hof haakt de Hoge Raad weer aan.’
Rechten van het kind
De Kinderombudsman in Nederland werd anderhalf jaar geleden in het leven geroepen om te waken over de belangen van kinderen zoals neergelegd in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind. Dullaert is niet ontevreden over hetgeen tot nu toe is bereikt. ‘Ik kan het niet wetenschappelijk onderbouwen, maar ik zie steeds vaker dat het kinderrechtenverdrag wordt gehanteerd door politici, overheden en de publieke opinie.’
Tekst: Trudeke Sillevis Smitt