De bijeenkomst Het Volk en zijn Rechtspraak op 19 september trok een volle zaal met geïnteresseerde rechtsdienaars in de stadsschouwburg in Amsterdam. Rechters, officieren van justitie en advocaten discussieerden er over de vraag hoeveel invloed het volk heeft op de rechtspraak.
De inleider, hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen, maakte korte metten met de titel: het volk bestaat niet en de rechtspraak is al helemaal niet van hen. En dat moeten we zo houden, vond hij.
Hinderlijk zijn
De rechtspraak moet volgens Frissen helemaal geen transparantie nastreven, want je bent een instituut dat gebaat is bij afstand. ‘Natuurlijk moet de rechter op televisie en in sociale media zichtbaar zijn, maar je bent pas zichtbaar als je enige distantie hebt,’ stelde Frissen. Volgens de hoogleraar is het een belangrijke functie van het recht om hinderlijk te zijn, en te beschermen tegen de ‘ontzagwekkende macht van de staat’. ‘Maar ga de rechtspraak alsjeblieft nooit zien als een bedrijf. En ik ben ook niet jullie klant’, verzekerde hij de zaal.
Televisiebeelden
Aan de hand van drie casussen die uitgebreid de media haalden, werd gesproken over de rol van de media in de rechtspraak. Mag het OM televisiebeelden gebruiken bij de opsporing, was de vraag in de Eindhovense kopschopzaak? Waarom komt het gezicht van Robert M. vol in beeld tijdens een persconferentie aan het begin van het proces? En wat is de rol van de media in de Hells Angels zaak? Het OM verdedigde via verschillende vertegenwoordigers het idee dat openheid belangrijk is, ook als de rechter op basis daarvan strafvermindering toepast, zoals in Eindhoven gebeurde. OM-voorzitter Bolhaar stelde dat een goede toelichting op een vonnis essentieel is, vooral bij controversiële uitspraken. ‘Een goed uitgelegd vonnis staat als een huis, ook als mensen de juridische achtergrond niet helemaal begrijpen.’ Hij pleit er dan ook voor dat de rechtspraak dichterbij de mensen komt te staan.
Rollenspel
De Amsterdamse deken Germ Kemper heeft in de loop der jaren de pest gekregen aan het begrip transparantie. Hij maakt zich zorgen, want er zijn te veel aanvallen op de rechtspraak, puur omdat het resultaat niet bevalt. ‘Het gaat per definitie om ingewikkelde zaken en die uitleg en dat gedoe maken dat je er discussie mee aanwakkert. We spelen een formele rol in een rollenspel, daarom dragen we ook een toga. Het publiek moet ons niet zien als mensen, maar als functionarissen. Ons werk staat los van onszelf als persoon.’
Erik Jan Bolsius