Hebt u weleens de neiging uw wetboek uit de holster te trekken, door te laden met wetsartikelen en te schieten op alles wat stompzinnig is? De angst voor door Al-Qaida afgeschoten plofminaretten neemt absurde vormen aan. Een voorbeeld: tijdens de Nucleair Security Summit (NSS) werden onze grondrechten als een bord koude spinazie terzijde geschoven. De Grondwet regelt in artikel 9 lid 2 het recht op betogen. U hebt kort gezegd het recht om eenzijdig op de openbare weg uw gedachten en gevoelens op politiek gebied kenbaar te maken, mits u geen dwangmiddelen of hinder jegens de overheid of anderen bezigt. Uw betogingsrecht wordt bovendien beschermd door artikel 10 EVRM en 19 IVBPR. Niemand neemt u dit grondrecht lichtvaardig af. Zelfs niet de Amerikaanse president. Maar Theo Weterings, burgemeester van Haarlemmermeer, deed niets minder dan dat.
Stel, ik had met vier politieke gelijkgezinden op een brug langs de A4 een spandoek willen tonen. Op last van de Haarlemmermeerse burgemeester zou ik terstond zijn verwijderd. Sterker nog, op grond van artikel 443 Sr riskeerde ik drie maanden cel of een boete in de tweede categorie.
Haarlemmermeer gaf namelijk een noodverordening uit, gebruikmakend van de regeling in artikel 175 en 176 van de Gemeentewet. U weet dat deze bepalingen de burgemeester in staat stelt om ‘in geval van oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, alle bevelen te geven die hij ter handhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar nodig acht’.
Er is één maar: de burgemeester had daarbij niet van bij de Grondwet gestelde voorschriften mogen afwijken. En laat Weterings zich juist daar weinig van aan hebben getrokken. Volgens artikel 6 lid 2 van de noodverordening stelde Weterings dat, onverminderd de Wet wapens en munitie, het iedereen verboden is het NSS-gebied te betreden in het bezit van een spandoek, telelens, camera of wapen. Mijn spandoek zou zijn gelijkgesteld als het bezit van een wapen.
De noodverordening was een gedrocht als het gaat om het categorisch verbieden van elk spandoek binnen het NSS-gebied. Een burgemeester had en zal betogingen moeten toetsen aan de Wet openbare manifestaties (WOM). Mijn vreedzame betoging zou tijdig zijn aangekondigd en er had dan ook geen reden bestaan om deze te verbieden op grond van artikel 5 WOM. Immers, de WOM stelt in artikel 9 lid 1 juist dat het betogen bij diplomatieke vertegenwoordigingen is toegestaan, mits het functioneren van de diplomatie niet wordt gehinderd.
Het ‘spergebied’ werd ingesteld op grond van artikel 175 van de Gemeentewet. Maar dit artikel is bedoeld als uiterst middel waarbij een ernstige kans op ernstige wanordelijkheden bestaat. Vijf betogers die een boodschap willen meegeven, hadden daar op geen enkele wijze onder kunnen vallen. Zo ging de rechtsstaat eind maart weer wat verder kapot.
Harry Veenendaal