In het Nederlands-Russische vriendschapsjaar is één incident onopgemerkt gebleven: de Russische aanval op advocaat-generaal Peter Wattèl. Een aanval bovendien op de vrijheid van meningsuiting van Nederlandse magistraten.
Wattèl beschreef in zijn column Punitive psychiatry, punitive taxation? van augustus 2012 hoe in sommige landen belastingheffing wordt ingezet tegen politieke tegenstanders. Hij gaf als voorbeeld de belastingaanslagen gevolgd door onteigening van het bedrijf Yukos om de Russische oligarch Chodorkovski uit te schakelen.
In Moskou wordt het NJB nauwkeurig gespeld en het Russische staatsbedrijf Rosneft Oil Company diende prompt een klaagschrift in bij de Hoge Raad om de gedragingen van Wattèl te laten onderzoeken. Als de Gasunie een dergelijke klacht bij de Russische pg Joeri Tsjaika had ingediend, zou het homerische gelach tot in Groningen te horen zijn geweest. Maar in Den Haag gaat dat anders.
Al eerder lag een ag onder vuur. Dat was Diederik Aben, die in 2010 op zijn NJB weblog kritiek gaf op de beslissing van de wrakingskamer in de Wilders-zaak. Het leidde er twee jaar later toe dat zijn kandidatuur voor de Hoge Raad werd gefrustreerd, toen deze zwichtte onder druk van de PVV.
De klacht tegen Wattèl leek een goede aanleiding om die pijnlijke herinnering te wissen. Een mooie gelegenheid ook om, in de aanloop naar Sotsji, de Russische vrienden fijntjes te wijzen op het bestaan van Europese grondrechten. Maar onze pg wilde het netjes doen. Dus stelde Jan Watse Fokkens eerst een klachtadviescommissie in. En wat deed die commissie? Die oordeelde met samengeknepen billen dat de Russische klacht ontvankelijk én gegrond was. Geparafraseerd luidde dit advies: in Nederland wordt nog geprocedeerd over de gevolgen van het Yukos-faillissement. En in de code van de NVvR staat dat een rechter zich niet publiekelijk uitlaat over zaken die nog eens voor de rechter zouden kunnen komen.
Dit is een absolute gotspe. Wattèl wees in zijn column op een grote misstand. De Russische fiscalist Magnitsky die soortgelijke misstanden aankaartte, werd doodgemarteld in een Moskouse cel (de Amerikanen hebben daarom de Magnitsky Act aangenomen die bedrijven verbiedt zaken te doen met personen die daarbij betrokken zijn geweest). Worden magistraten nu monddood gemaakt?
Gelukkig oordeelde de Hoge Raad op 7 maart dat de ag niets te verwijten viel. Hij had een persoonlijke bijdrage geleverd aan ‘het juridisch-wetenschappelijk discours’. Het zal hebben geholpen dat voormalig deken én oud-columnist Germ Kemper voor Peter Wattèl een vurig pleidooi heeft gehouden.