Schrapping Kazachse advocaten Polina Zhukova en Lyubov Agushevich is definitief, bepaalde het Kazachse hooggerechtshof. Alexandra Zernova woonde de zitting bij. ‘Een van de rechters viel in slaap.’
In de zittingszaal waar Polina Zhukova’s beroep tegen het intrekken van haar advocatenlicentie wordt behandeld, hangt een enorme camera. Alles wordt geregistreerd. Er wordt gefluisterd dat machthebbers op het hoogste niveau meekijken met wat er in de zaal gebeurt, vertelt de Oekraïens-Britse juriste Alexandra Zernova. Zij is op 26 maart afgereisd naar de Kazachse hoofdstad Astana, als waarnemer voor L4L en de Britse organisatie Solicitors International Human Rights Group.
Advocate Zhukova en haar collega Lyubov Agushevich werden er vorig jaar beschuldigd van ‘onethisch gedrag’. Tijdens een strafzaak hadden ze een schriftelijke verklaring van onschuld van hun cliënt aangedragen bij de rechtbank, en de rechter gevraagd een aanwezige getuige te mogen horen. Ook hadden ze tijdens de zitting een vraag gesteld waarop ze volgens de rechter ‘het antwoord al wisten’.Professioneel-ethisch onaanvaardbaar gedrag, vond de rechter. Daarop volgden disciplinaire maatregelen en werden hun licenties ingetrokken. Zowel Zhukova als Agushevich tekende protest aan. Tegen alle verwachting in nam het hooggerechtshof het beroep in behandeling.
De zitting in het pompeuze, uit getint glas en marmer opgetrokken gerechtsgebouw was een kafkaëske ervaring, vertelt Zernova. ‘Op vragen van de rechter kon de aanklager niet één voorbeeld geven van onoorbaar gedrag. De functionaris van het ministerie van Justitie hoefde niet te onderbouwen waarom deze advocaten niet meer mochten werken als advocaat. Alsof iemand zegt: ik ben de koningin van Engeland. Maar dat zeggen betekent niet dat je het ook bént. Toch deed iedereen alsof het wel zo was. Het was bizar.’
Zhukova liet zich vertegenwoordigen door collega-strafpleitster Agushevich. Achteraf bezien geen gelukkige keuze. ‘Ze had haar zaak óf zelf moeten bepleiten, óf behoorlijke vertegenwoordiging moeten inhuren. Of iemand van de Organisatie van Advocaten het woord moeten laten doen.’
Agushevich gaf geen antwoord op vragen van de rechter, maar voerde een emotioneel betoog waarin ze Zhukova’s zaak eigenlijk meer kwaad dan goed deed, zegt Zernova. ‘Later vertelde ze dat ze het deed omdat het de laatste keer was dat ze als advocaat kon optreden.’
Maar de vraag is of wat ze zei ook maar íéts uitmaakte. Geen van de rechters reageerde op het betoog; één van hen was weggedommeld en moest door de bode wakker geschud worden.
Advocate Polina Zhukova wist van tevoren dat de zitting bij het Kazachse hooggerechtshof een schijnvertoning zou zijn, zegt Zernova. ‘Dat zei ze althans na de zitting. “De onschuldpresumptie bestaat in Kazachstan niet, zeiden ze. Zodra iemand je ergens van beschuldigt, bén je ook schuldig.” Voor hen was het ook een circus.’