Tréguier, Frankrijk
ZEIL NAAR ZANT ERWAN
Kathedraal Saint Tugdual, Boulevard Anatole de Braz, Tréguier
Dekens en andere vooraanstaande juristen zijn er dol op: ‘Le Pardon de St. Yves’, dat elk jaar in het Bretonse stadje Tréguier wordt gehouden. De processie voor de beschermheilige van de advocatuur vindt altijd plaats op de derde zondag van mei, maar wie liever in stilte aanbidt, kan tijdens de zomervakantie in Bretagne veel plezier beleven aan de mooie kathedraal met klooster waar de esprit van de heilige huist als hij niet op processie is. Wie Bretagne al zeilend aandoet, heeft eens te meer reden St. Yves te bezoeken. Hij is namelijk ook de patroonheilige van de zeelui. Vissersbootjes met de Bretonse naam van St. Yves, ‘Zant Erwan’, op de flank, getuigen daarvan.
Londen, Groot-Brittannië
TAKE SILK
Royal Courts of Justice (www.justice.gov.uk) Londen, WC2A 2LL, 218 Strand (open: werkdagen 9.00-16.30 uur)
Een Nederlandse advocaat dringt nooit door tot de elite-eenheid van de Engelse advocatuur: de Queen’s Counsel (QC). Doen alsof kan wel door rond te lopen in de Royal Courts of Justice in Londen.
Ook Engelse advocaten lukt het overigens zelden om die zijden toga te halen (‘taking silk’ staat voor QC worden). In de BBC-serie Silk is te zien wat voor ellebogenwerk – en talent – daarvoor nodig is. In de serie strijden binnen het dynamische advocatengezelschap Shoe Lane Chambers vooral Martha en Clive voor een plek in het hoogste van het hoogste. De onder advocaten populaire serie werd in Nederland uitgezonden door de NCRV, maar is inmiddels op dvd te verkrijgen.
Conques, Frankrijk
AANSCHOUW HET LAATSTE OORDEEL
Place De L’Abbaye, 12320 Conques, France
Bij veel Romaanse kerken in Frankrijk is het gruwen bij het Laatste Oordeel dat boven een van de portalen is afgebeeld. Zondaars worden gefolterd of regelrecht de hellemond ingejaagd. Nog gruwelijker wordt het als u bedenkt dat in de middeleeuwen de realiteit onder deze poorten waarschijnlijk niet veel verschilde van de afbeeldingen. Verschillende bronnen, waaronder het standaardwerk Janson’s History of Art, melden dat daar ‘wereldlijk’ recht werd gesproken, inclusief de foltering die men nodig achtte om de verdachte te doen spreken.
Karlsruhe, Duitsland
REIS NAAR DE TOETSER
Schlossbezirk 1, Karlsruhe (www.bundesverfassungsgericht.de)
Wie door Duitsland reist naar Italië komt langs Karlsruhe; zetel van het Bundesverfassungsgericht. Terwijl het in Nederland maar niet opschiet met de grondwettelijke toetsing, zijn de zestien rood getogade rechters in Karlsruhe de schrik van de politiek. Zijn de acties van de Europese Centrale Bank onder de Duitse Grondwet wel toegestaan? Dat soort vragen aan het Gericht geven de rechtsstaat extra glans.
De rechters werken in een gebouw dat in de jaren zestig van de vorige eeuw werd vormgegeven als transparant democratisch onderkomen. In het nabijgelegen Rechtshistorisches Museum (www.rechtshistorisches-museum.de) zijn dinsdags tussen tien en twaalf uur foto’s en documenten te zien uit de geschiedenis van dit college, dat al sinds 1951 de grondrechten van onze buren bewaakt.
Leipzig, Duitsland
SPIONEER IN DE DDR
Stasimuseum (www.runde-ecke-leipzig.de) Dittrichring 24, Leipzig
In Leipzig kunt u zien wat er gebeurt als de rechtsstaat geheel afwezig is. In de jaren van de DDR maakte de Stasi (ministerie voor Staatssicherheit) gebruik van Inoffizielle Mitarbeiter (IM’s). Ze bespioneerden hun eigen omgeving, inclusief collega’s, vrienden en familieleden. Vlak voor de val van de DDR in 1989 kende Oost-Duitsland zo’n 190.000 IM’s.
In het voormalige regionale hoofdkwartier van de Stasi heeft het Burgercomité Leipzig een Stasi-museum gevestigd. Er zijn er meer in Duitsland, maar in Leipzig voel je nog steeds de woede van het volk als je de aanvankelijk amateuristisch ogende spionagespulletjes bekijkt. Niet de objectiverende blik van de historicus was bij de samenstelling bepalend, maar de nog altijd aanwezige verontwaardiging over het absolute gebrek aan privacy in de DDR.
Monaco
STRUIKEL OVER PRIVACY
Monte Carlo Beach Club (www.monte-carlo-beach.com) Avenue Princesse Grace 06190, Roquebrune-Cap-Martin Club
Prinses Caroline van Monaco schreed geregeld vol schittering de Monte Carlo Beach Club te Monaco binnen. Maar ze struikelde er ook eens, en precies toen maakte een paparazzo van honderden meters afstand een foto. De foto werd als diep treurig voorbeeld van privacyschending aangehaald in de EHRM-zaak die op 24 juni 2004 leidde tot het mijlpaalarrest Von Hannover I. Daarin maakt het hof onderscheid tussen publiciteit die bijdraagt aan een publiek debat en berichten over het privéleven van een burger zonder officiële functie. Deze uitspraak wordt ook nu nog veel gebruikt om foto’s van de koningskinderen en andere bekende Nederlanders uit de pers te houden.
Cluj, Roemenië
BEZOEK EEN GERECHTSGEBOUW
Curtea de Apel (www.curteadeapelcluj.eu)
Waar u ook heen gaat, overal kunt u het plaatselijke gerechtsgebouw binnenlopen. Woon eens een zitting bij in Nantes, Nairobi of New York. Goed voor uw talen en met een beetje geluk vinden ook de kinderen het interessant. En op de meest onverwachte plaatsen zijn soms de mooiste gerechtsgebouwen te vinden. Zoals bijvoorbeeld het Curtea de Apel in de Roemeense universiteitsstad Cluj. Dit ‘Paleis van Rechtvaardigheid’, hoofdkwartier van het Hof van Appel van Cluj, werd in 1902 door architect Gyula Wagner gebouwd.
Cesano Boscone, Italië
BEZOEK BERLUSCONI’S BEJAARDEN
Fondazione Sacra Famiglia (www.sacrafamiglia.org) Piazza Moneta 1, 20090, Cesano Boscone
Heeft het recht gezegevierd omdat Berlusconi is veroordeeld? Of heeft Berlusconi gewonnen omdat hij slechts een taakstraf heeft gekregen? De 77-jarige oud-politicus en mediamagnaat moet een jaar werken in de Fondazione Sacra Famiglia, een tehuis voor niet-zelfstandige bejaarden en gehandicapten in een voorstadje van Milaan.
Wie er langskomt, kan proberen een glimp op te vangen van de sluwe vos Berlusconi die zo lang de strafrechtelijke dans wist te ontspringen dat hij bij zijn veroordeling te oud was voor de gevangenis. De directeur van het bejaardenhuis zei dat Berlusconi de (andere) bejaarden vooral gezelschap zal houden en hen zal meenemen naar kerkdiensten.
Robbeneiland, Zuid-Afrika
PRAAT MET ZIJN DISCIPELEN
Robbeneiland (robben-island.org.za)
Als men nog een stuk aan de Bijbel kon toevoegen, zou het verhaal van Nelson Mandela er zeker in komen. Deze voormalig advocaat wist zijn door apartheid verscheurde land op vreedzame wijze naar democratie te leiden. Hij zette zijn gevangenisstraf op Robbeneiland in om gelijkheid van rassen in Zuid-Afrika af te dwingen – uiteindelijk stelde Mandela de autoriteiten voorwaarden voor zijn vrijlating, in plaats van andersom. Bezoek Robbeneiland, waar Mandela achttien jaar vastzat. Mensen die daar ook als politiek gevangene verbleven, leiden u rond en vertellen hoe een gevangenis een universiteit kon worden, en een plaats van verzoening.
Arusha, Tanzania
WAAR ROND IN DE BIBLIOTHEEK
Bibliotheek Rwanda-tribunaal (unictr.org)
In de bibliotheek van het Rwanda-tribunaal in Arusha, Tanzania, zie je vaak wat oudere zwarte heren zitten, keurig in pak. Het zijn voormalige kopstukken van het Rwandese bewind uit de tijd van de genocide; de volkerenmoord in Rwanda van twintig jaar geleden. In buurland Tanzania werden de verantwoordelijken onder auspiciën van de Verenigde Naties berecht.
Enkele verdachten werden vrijgesproken door het tribunaal, maar zijn veroordeeld om voor eeuwig in Arusha te blijven hangen. Ze hebben geen paspoort, ze mogen niet werken en ze durven niet terug naar Rwanda uit vrees voor wraakacties of een unfair trial. Andere landen willen hen niet hebben. Nu zorgt het tribunaal nog voor deze mensen-met-een-luchtje, maar dat gaat binnenkort sluiten. Wat er dan met ze moet ze gebeuren, weet niemand.
Nauru, Micronesia
ONDERZOEK HET DETENTIE-EILAND
Nauru Australian Immigration Detention Center (markjisaacs.com)
Het kleine eilandje Nauru (nog geen tienduizend inwoners op de helft van Schiermonnikoog) is een van de plekken in de Stille Zuidzee waar de Australische regering detentiecentra heeft gevestigd voor asielzoekers, of wat zij noemen de ‘Illegal Maritime Arrivals’. De omstandigheden in de tentenkampen schijnen erbarmelijk te zijn. Informatie erover is erg spaarzaam, omdat de overheid die beheerst en Amnesty er niet wordt toegelaten. Het eiland kent slechts een paar honderd bezoekers per jaar – misschien lukt het u om op dit bijna ongerepte eiland, het kleinste land buiten Europa, de tenten te fotograferen die de wereld moet zien.