Het kabinet legt het recht op een eerlijk proces dan wel vast in de Grondwet, maar niet alle rechten van verdachten zullen er apart in opgenomen worden. Het recht op vrije advocaatkeuze krijgt bijvoorbeeld geen expliciete vermelding.
Ook het recht van verdachten op bijstand van een tolk, op ondervraging van getuigen, en op een gedegen voorbereiding op het proces wil het kabinet niet afzonderlijk vastleggen in de Grondwet. Constitutionele verankering van ‘specifieke deelrechten’ van de verdediging zijn niet noodzakelijk volgens het kabinet. Bovendien zou het niet stroken met het ‘sobere karakter’ van de Nederlandse Grondwet. Het kabinet wil wel in de Grondwet opnemen dat rechtszaken binnen een redelijke termijn moeten worden afgehandeld en dat rechters onpartijdig en onafhankelijk moeten zijn.
De Eerste Kamer vroeg het kabinet twee jaar geleden om het opnemen van het recht op een eerlijk proces in de Grondwet. Het kabinet kondigde vrijdag aan, in een conceptwetsvoorstel dat ze hiervoor artikel 17 van de Grondwet gaat wijzigen.
Volgens het kabinet gaat haar voorstel verder dan artikel 6 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM), waarin het recht op een eerlijk proces al is verankerd. De verdragsbepaling ziet echter niet op belastingrecht, het vreemdelingenrecht, bepaalde categorieën van ambtenarenzaken en geschillen die samenhangen met politieke rechten. Het nieuwe grondwetsartikel is wel van toepassing op deze rechtsgebieden, aldus het kabinet. Overigens zijn de specifieke deelrechten van de verdediging die het kabinet niet wil vastleggen in de Grondwet, weer wel opgenomen in artikel 6 EVRM.
In de toelichting op het wetsvoorstel schrijft het kabinet dat het grondrecht op een eerlijk proces ook inhoudt dat burgers recht hebben op toegang tot de rechter. Maar overheden mogen dat wel beperken door bijvoorbeeld griffierechten te heffen, of door voorwaarden te stellen aan gesubsidieerde rechtsbijstand van een advocaat.
Het kabinet wil het recht op hoger beroep evenmin vastleggen in de Grondwet.
Maarten Bakker