Nabestaanden van de vliegramp met de MH17 krijgen gratis rechtshulp, ongeacht inkomen of vermogen. Die, in het licht van bezuinigingen op rechtsbijstand, opmerkelijke beslissing van de Raad voor Rechtsbijstand roept vragen op onder juristen.
Voorzitter Hein Vogel van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) gunt het de nabestaanden van harte, maar hij constateert ook dat veel mensen zich afvragen: ‘Waarom deze groep wel?’ Vogel: ‘Er zijn zo veel mensen met een juridisch probleem die een advocaat nodig hebben. Die moeten ofwel zelf betalen, of ze krijgen geen juridische hulp.’
De Raad voor Rechtsbijstand wil geen toelichting geven. Een woordvoerder mailt: ‘De Raad treedt binnenkort naar buiten over dit onderwerp en heeft nu geen behoefte op vragen in te gaan.’ De Wet op de Rechtsbijstand bepaalt dat een toevoeging zonder inkomenstoets alleen onder voorwaarden kan (Wet op de Rechtsbijstand, art. 44): de belangrijkste is dat het moet gaan om een zeden- of geweldsmisdrijf. Ook moet er vervolging zijn ingesteld. Een advocaat die deze week vroeg waarom er een uitzondering is gemaakt voor MH17, kreeg van een medewerker van de Raad te horen dat het besluit is gebaseerd op de geest van de wet.
Omdat de motivering van de Raad onduidelijk blijft, is niet te zeggen of er een precedentwerking uitgaat van het besluit en nabestaanden dan wel slachtoffers van bijvoorbeeld een aanslag in de toekomst ook een toevoeging zullen krijgen. Of de slachtoffers van ongevallen, bijvoorbeeld het ongeval met de monstertruck in Haaksbergen, dezelfde rechten krijgen staat ook nog te bezien.
De kwestie toont volgens Hein Vogel nog eens aan dat effectieve toegang tot het recht nodig is. ‘De redenering achter de bezuinigingen op de rechtsbijstand is dat mensen hun recht toch wel krijgen. Nu blijkt dat het toch niet zo eenvoudig is. Iedereen die een probleem heeft, moet kennelijk zo goed mogelijk worden geholpen zonder financiële barrières.’
Een andere vraag is of toekomstige rechtzoekenden straks achter het net vissen doordat de subsidiepot leeg is. Dat valt wel mee, denkt letselschade-advocaat John Beer. ‘Als je een toevoeging krijgt, eist de Raad voor de Rechtsbijstand dat je de advocaatkosten verhaalt op de aansprakelijke partij,’ zegt Beer. ‘Dat is in dit geval luchtvaartmaatschappij.’ Die verhaalsplicht geldt overigens alleen voor de buitengerechtelijke kosten. De toezegging gaat de Raad dus pas geld kosten als nabestaanden procederen.
Peter Louwerse