Per 10 januari 2015 is de ‘herschikte’ EEX-Verordening (EEX-Vo) van toepassing (PbEU 2012, L. 351). De aangepaste regels inzake de bevoegdheid, erkenning en tenuitvoerlegging in burgerlijke en handelszaken zijn van toepassing op rechtsvorderingen die zijn ingesteld op of na 10 januari 2015 (art. 66 lid 1 herschikte EEX-Vo). Verder is de gewijzigde EEX-Vo van toepassing op authentieke akten die zijn verleden of geregistreerd en gerechtelijke schikkingen die zijn goedgekeurd of getroffen op of na 10 januari 2015. Hieronder volgen de belangrijkste wijzigingen.
Ook forumkeuze mogelijk als alle partijen woonplaats buiten de EU hebben
Voor een geldige forumkeuze onder de EEX-Vo is nu nog vereist dat ten minste één van partijen zijn woonplaats heeft op het grondgebied van een lidstaat (art. 23 EEX-Vo). Ook als alle partijen buiten de EU woonachtig zijn, kunnen zij voortaan geldig een lidstaatgerecht als bevoegde instantie voor de beslechting van hun geschil aanwijzen (art. 25 herschikte EEX-Vo).
Afschaffing exequaturprocedure
Op grond van de huidige verordening dient – met uitzondering van (onder meer) de EET bij niet betwiste vorderingen – in het land van tenuitvoerlegging eerst rechterlijk verlof daarvoor te worden verkregen (artt. 33 e.v. EEX-Vo). Onder de nieuwe verordening is het voeren van een dergelijke exequaturprocedure niet meer nodig. Voortaan geeft het gerecht dat de te executeren beslissing wijst op verzoek een certificaat af waaruit van de uitvoerbaarheid van de beslissing in de staat van herkomst blijkt (art. 53 herschikte EEX-Vo). De (rechts)persoon tegen wie de tenuitvoerlegging zich richt zal eventueel tegen de executie moeten opkomen in een executiegeschil. Naast de in de verordening genoemde gronden kunnen dan de gebruikelijke gronden voor schorsing van de executie in een executiegeschil worden aangevoerd (vgl. L. Strikwerda, Van exequaturprocedure naar executiegeschil, GDW 2013/3).
Aangepaste litispendentieregeling bij forumkeuze
Men spreekt van litispendentie als een zaak – tussen dezelfde partijen en betreffende hetzelfde onderwerp – reeds bij een andere rechter aanhangig is. Op grond van art. 27 EEX-Vo dient in een dergelijk geval de rechter bij wie de zaak het laatst is aangebracht, de zaak aan te houden totdat de bevoegdheid vaststaat van de rechter bij wie de zaak het eerst aanhangig werd gemaakt.
Hier wordt in de praktijk nog al eens misbruik van gemaakt door schuldenaren die verwachten dat ze op korte termijn zullen worden gedagvaard door de schuldeiser. Dan start de schuldenaar die een claim verwacht een verwante procedure in een ander EU-land waarvan men weet dat de rechter er lang over zal doen een beslissing te nemen over de vraag of hem (als eerst aangezochte rechter) bevoegdheid toekomt. Art. 31 lid 2 van de gewijzigde verordening beoogt deze zogenoemde ‘Italiaanse torpedo’ tegen te gaan in het geval van een exclusieve forumkeuze. Dan dient de aangezochte rechter die op grond van dat beding bevoegd is kennis te nemen van het betreffende geschil zich eerst uit te spreken of hem al dan niet bevoegdheid toekomt. Tot die tijd dient de rechter van de andere lidstaat de aldaar aanhangig gemaakte zaak aan te houden. Dit ongeacht of de zaak daar eerder of later is aangebracht.
Stilzwijgende forumkeuze
Bij een stilzwijgende forumkeuze wordt de bevoegdheid van een gerecht aangenomen indien de verwerende partij in een procedure verschijnt zonder tijdig de bevoegdheid van het gerecht te betwisten. Art. 26 lid 2 van de herschikte EEX-Vo schrijft nu voor dat een dergelijke stilzwijgende forumkeuze jegens een verzekeringnemer, een consument of een werknemer slechts mag worden aangenomen als die partij op de hoogte is gebracht van zijn recht de bevoegdheid van het gerecht te betwisten en van de gevolgen van zijn verschijnen of niet-verschijnen.
Robert Hendrikse, professional support lawyer/advocaat bij Van Doorne