De Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft zich over een periode van bijna vijftien jaar ‘onbehoorlijk’ gedragen bij het uitwerken van telefoongesprekken of het verwerken van e-mailgesprekken van advocaten van advocatenkantoor Seebregts & Saey Strafrechtadvocaten. Dat heeft de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD/Commissie) geconcludeerd. Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, PvdA) berichtte het kantoor over de beoordeling van de CTIVD in een brief van 17 augustus 2015.
Aan de verzwaarde proportionaliteitstoets heeft de AIVD in de meeste gevallen niet voldaan bij het uitwerken van telefoongesprekken of het verwerken van e-mailgesprekken met advocaten van Seebregts & Saey Strafrechtadvocaten. Dat oordeelde de CTIVD naar aanleiding van een klacht van het afgeluisterde kantoor op 6 februari 2015. Dat schrijft Plasterk in een brief aan Seebregts & Saey Strafrechtadvocaten.
De Commissie adviseert de uitgewerkte gesprekken en verwerkte berichten waarbij naar het oordeel van de Commissie niet is voldaan aan de verzwaarde proportionaliteitstoets te vernietigen. ‘Ik kan mij vinden in het advies van de CTIVD,’ schrijft Plasterk. De minister schrijft opdracht te hebben gegeven de ten onrechte uitgewerkte gesprekken en verwerkte berichten te vernietigen.
Volgens de CTIVD is het aantal uitgewerkte telefoongesprekken en verwerkte e-mailgesprekken met klager en advocaten van zijn kantoor, gemeten naar de tijdspanne waarop het onderzoek gericht is geweest, in absolute zin beperkt. Advocaat André Seebregts laat weten dat het kantoor van de vijftien jaar waarin het is afgeluisterd, gedurende tien jaar geen terreurverdachten bijstond.
Waarnemend deken Bart van Tongeren zei op BNR Nieuwsradio: ‘Het is teleurstellend dat de AIVD doorgaat met het onterecht afluisteren van advocaten, te meer omdat de rechter de AIVD hierover eerder op de vingers tikte. De AIVD lijkt de uitspraak van de rechter naast zich neer te leggen.’
Van Tongeren pleit voor de invoering van een systeem van nummerherkenning zoals dat bestaat voor gesprekken die worden opgenomen door de Nationale Politie. Zodra een verdachte met zijn of haar advocaat belt, slaat de afluisterapparatuur af. Daarnaast benadrukt Van Tongeren het belang van de invoering van een onafhankelijke toets voorafgaand aan het afluisteren. ‘Nu toetst de minister of afluisteren gerechtvaardigd is. Dat is toch een beetje de slager die zijn eigen vlees keurt.’
Op 2 juli bracht het ministerie van Algemene Zaken en Koninkrijksrelaties het wetsvoorstel Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 20xx (Wiv20xx) ter consultatie. Deze wet geeft de inlichtingendiensten meer bevoegdheden. Van de uitspraak van de Haagse voorzieningenrechter, een dag eerder, is in het voorstel niets terug te vinden. De rechter besliste dat de staat het beleid voor het afluisteren van advocaten door geheime diensten binnen zes maanden moet bijstellen. Een onafhankelijk orgaan moet de mogelijkheid krijgen het afluisteren tegen te gaan of te stoppen.
Privacy First maakt zich grote zorgen over de voorgestelde uitbreiding van bevoegdheden in het wetsvoorstel. ‘Het huidige concept-wetsvoorstel komt, in de woorden van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, neer op “destroying democracy on the ground of defending it“. Dit wetsvoorstel dient dan ook grondig verbeterd danwel verworpen te worden,’ schrijft de stichting in een commentaar op haar site. De Nationale Ombudsman stelt in een brief dat de huidige behandeling van klachten tekort schiet.
En ook de Nederlandse Vereniging van Journalsiten (NVJ) heeft scherpe kritiek geuit op het wetsvoorstel. Samen met andere wetenschappers en belangenorganisaties, gebundeld in de Studiecommissie Journalistieke Bronbescherming signaleert de NVJ fundamentele juridische problemen in het wetsvoorstel, die de journalistieke bronbescherming raken.
Sabine Droogleever Fortuyn
