Wat is het verschil tussen het Sinterklaasjournaal en het Advocatenblad? De redactie van het Sinterklaasjournaal is onafhankelijk (1), en die van het Advocatenblad niet. Althans niet meer als het aan de Algemene Raad van de Nederlandse orde van advocaten (AR) ligt. Wat is er aan de hand?
Begin dit jaar schreef de AR een pitch uit voor het uitgeven van het Advocatenblad vanaf 2016. In de uitnodiging somde de AR zijn wensen op. Eén viel meteen op:
‘In het licht van de ontwikkelingen van de communicatiestrategie heeft de NOvA de volgende wensen ten aanzien van de Advocatenbladmedia: volledige zeggenschap over de inhoud van het Advocatenblad; […] meer aandacht voor juridisch inhoudelijke stukken dan wel beschouwelijke stukken over diverse ontwikkelingen die voor de beroepsgroep relevant zijn’.
Deze opmerking over volledige zeggenschap over de inhoud heeft de advocaten-redacteuren van het Advocatenblad verbaasd. Dit omdat het Advocatenblad, zoals zoveel kranten en tijdschriften, sinds jaar en dag een redactiestatuut (het Statuut) kent dat de onafhankelijkheid van de redactie waarborgt, en ervoor zorgt dat de redactie en niet de eigenaar van het blad (de Orde) over de inhoud beslist. Daartoe stelt het Statuut:
‘Het Advocatenblad is de titel voor Nederlandse advocaten.[…] Het Advocatenblad doet dit vanuit een onafhankelijke positie, maar geeft als officieel orgaan van de Nederlandse Orde van Advocaten de Orde de ruimte om advocaten voor te lichten.[…] De Redactie is onafhankelijk wat betreft de totstandkoming van de inhoud, met uitzondering van de onderdelen, die onder verantwoordelijkheid van de Orde tot stand komen. De eindverantwoordelijkheid voor het Redactionele beleid van het Advocatenblad ligt bij de Redactieraad (2). De verantwoordelijkheid van de Redactieraad strekt zich uit over het geheel van de redactionele bijdragen aan het blad, met uitzondering van de inhoudelijke totstandkoming van de bijdragen van de Orde.’
Daar komt bij dat de redactie niet voorafgaand was gekend in de uitnodiging aan potentiële uitgevers, terwijl het Statuut dat voorschrift. Begin september maakte de AR, opnieuw zonder overleg met of instemming van de redactie, bekend dat Boom Juridische Uitgevers (BJU) is uitgekozen als nieuwe uitgever.
De advocaten-redacteuren van het Advocatenblad hebben hun zorgen over deze ontwikkelingen en daarmee de continuïteit van het Advocatenblad kenbaar gemaakt aan de portefeuillehouder communicatie van de AR Bart van Tongeren (tevens toekomstig landelijk deken), in zijn hoedanigheid van lid van de redactieraad van het blad. Recent hebben de AR en BJU hun plannen summierlijk toegelicht:
1. het Advocatenblad wordt het communicatiemiddel van de AR en het bureau van de Orde met de achterban, dit als onderdeel van de communicatiestrategie;
2. het Advocatenblad wordt een digitaal platform;
3. het bestaande instituut van advocaten-redacteuren verdwijnt’, deze redacteuren worden ‘cultuurbewakers’;
4. de hoofdredacteur, nu nog in dienst van de uitgever – zoals het Statuut ook bepaalt – komt in dienst van de Orde en rapporteert direct aan de communicatiemanager.
Desgevraagd werd meegedeeld dat de communicatiestrategie nog in bewerking is en niet ter inzage kan worden geboden. BJU liet weten niet bekend te zijn met het Statuut, maar overigens wel bekend te zijn met het fenomeen redactiestatuut.
De advocaten-redacteuren zijn van mening dat als deze plannen worden doorgevoerd van het Advocatenblad zoals dat nu bestaat weinig tot niets meer over zal zijn. Wij zijn niet tegen verandering, integendeel. Het blad is de laatste jaren enorm veranderd, en wij vinden beter geworden (3) , en zal zich moeten blijven ontwikkelen om relevant te blijven.
Waar de advocaten-redacteuren zich tegen verzetten is het schenden van het Statuut door de AR. Het Advocatenblad bestaat al 95 jaar en is – op enkele oorlogsjaren na – altijd in onafhankelijkheid gemaakt door haar redactie voor advocaten. Het Advocatenblad is weliswaar het officiële orgaan van de Orde, maar de inhoud van het blad wordt bepaald door de redactie, onafhankelijk van de Orde. De Orde is slechts verantwoordelijk voor de redactionele bijdragen van de Orde. Het Statuut is over deze verdeling van bevoegdheden en verantwoordelijkheden duidelijk. De kenbare plannen van de AR met het Advocatenblad – een huisorgaan onder volledige inhoudelijke zeggenschap en zonder advocaten-redactie – zijn strijdig met het Statuut. Wat daarbij verwondert is dat de AR en het bureau van de Orde, die qualitate qua deelnamen aan de redactievergaderingen, nooit kritiek hebben geuit of wensen voor verbetering hebben uitgesproken.
Dat een eigenaar van een krant zijn plannen met die krant niet in strijd met het redactiestatuut kan doordrukken, is recent nog eens bevestigd door de rechter (Rechtbank Alkmaar 26 oktober 2015, C15/233046/KG ZA 15/782). Dit betrof een procedure, die de redactieraad van verschillende regionale kranten had aangespannen tegen Holland Media Combinatie (HCM). HCM had het plan opgevat om de redacties van verschillende regionale kranten samen te voegen. De redactieraad beriep zich op het redactiestatuut dat de onafhankelijkheid van de redactie tegenover de directie moet veiligstellen. De rechter volgde de redactie en overwoog:
‘De strekking van een redactiestatuut – dus ook van het onderhavige statuut – is het borgen van de onafhankelijkheid van de redactie tegenover de directie, met als doel te verzekeren dat de redactie haar informatieverwervende en –verstrekkende taak kan uitoefenen zonder rechtstreekse beïnvloeding van wie ook.’
De advocaten-redacteuren hebben de AR daarom gevraagd te bevestigen dat de AR het Statuut zal respecteren. Dat heeft de AR geweigerd en dat is teleurstellend. De advocaten-redacteuren zien het als hun opdracht om te waken voor het instituut Advocatenblad en zijn Statuut, en ervoor te zorgen dat het Advocatenblad ook de volgende 95 jaar in onafhankelijkheid informatie kan verwerven en verstrekken aan advocaten zonder beïnvloeding van wie ook. Het is niet aan de AR of de beleidsmedewerkers van het bureau om daar aan te tornen. Zoals het Statuut het wil: ‘Het Advocatenblad is de titel voor Nederlandse advocaten.’ Het is dan ook aan de advocaten om te beslissen over de toekomst van het Advocatenblad.
Opdat advocaten een geïnformeerde beslissing nemen roepen wij de AR op om zijn plannen met het blad verder toe te lichten, en uit te leggen wat zijn motieven daarvoor zijn, en hoe dat zich verhoudt tot het Statuut. En vooral hoe de AR het fundamentele principe van onafhankelijke nieuwsgaring en –verstrekking ten behoeve van advocaten zal verzekeren. Wij advocaten-redacteuren zijn benieuwd naar de gedachten van advocaten over de toekomst van het Advocatenblad. Waar de AR met het Advocatenblad nieuwe stijl ‘een transparante dialoog met de achterban wil voeren’, is daar geen betere plek voor dan in het Advocatenblad. Omdat wij meegaan met de moderne tijd kan ook worden meegetwitterd onder de hashtag ‘#onafhankelijkAB’. Wij kijken uit naar een boeiende dialoog en nodigen alle advocaten uit om daaraan deel te nemen.
De advocaten-redacteuren van het Advocatenblad
(1) Paul Römer, algemeen directeur van de NTR, die het Sinterklaasjournaal uitzendt, in de Volkskrant van 9 november 2015.
(2) De Redactieraad wordt gevormd door Hoofdredacteur, de Externe Redactieleden en de portefeuillehouder Communicatie van de Orde. De Interne Redactie bestaat uit een Hoofdredacteur, twee redacteuren (allen in dienst van de uitgever) en een redacteur in dienst van de Orde. De Externe Redactie bestaat uit maximaal tien advocaat-redactieleden. De Interne en Externe Redactie vormen samen de Redactie (Art. 1 van het Statuut).
(3) Veel van de lof daarvoor komt toe aan de huidige hoofdredacteur Robert Stiphout. Tot onze spijt heeft hij aangekondigd de ontwikkelingen niet af te zullen wachten en per 1 januari 2016 te vertrekken.