De financiering van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand moet minder afhankelijk worden van ‘dagkoersen’ in de politiek. Dat verkondigt de onderzoekscommissie ‘Duurzaam stelsel gefinancierde rechtsbijstand’ in haar eindrapport.
De commissie onder leiding van hoogleraar staats- en bestuursrecht Tom Barkhuysen is ingesteld door de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). Namens de advocatuur heeft de commissie een alternatief plan opgesteld voor het bezuinigingsvoorstel van het kabinet. Dat wilde 85 miljoen euro besparen op toevoegingen voor advocaten, maar de Eerste Kamer heeft deze bezuiniging geblokkeerd.
De commissie signaleerde in juni al dat de uitgaven aan rechtsbijstand niet ongebreideld zijn gestegen, zoals vaak wordt beweerd. Vanaf 2011 zijn die uitgaven juist gedaald. In Duurzaam Stelsel constateert Barkhuysen cum suis dat de vergoedingen voor advocaten zijn verlaagd terwijl zaken steeds complexer worden. Om de beroepsgroep een adequaat inkomen te garanderen, zou de financiering van de rechtsbijstand moeten mee-ademen met ‘rechtsontwikkelingen buiten het stelsel en ontwikkelingen in overheidsbeleid, jurisprudentie, wet- en regelgeving en maatschappelijke ontwikkelingen’. Beleidsmaatregelen vanuit de politiek zouden vergezeld moeten gaan van een zogenaamde ‘rechtsbijstandseffectenrapportage’. Daaruit moet blijken of de maatregelen leiden tot een groter beroep van burgers op rechtsbijstand, en of er dus meer geld nodig is hiervoor.
Verder adviseert de commissie dat de financiering van de rechtsbijstand vastgelegd wordt in een formele wet ’teneinde meer financiële stabiliteit te garanderen en het stelsel minder gevoelig te maken voor dagkoersen in de politiek’. In deze wet zou in ieder geval vastgelegd moeten worden: het aantal punten per zaak, de hoogte van de puntvergoeding, de indexeringsregeling en de hoogte van de eigen bijdragen. Periodiek dient de vergoeding herijkt te worden.
De commissie stelt bovendien voor dat het mogelijk moet worden voor een team van advocaten aan één toevoeging te werken. Dan hoeft een advocaat niet alles alleen te doen. De regeling voor grote strafzaken voldoet volgens de commissie niet. De vergoeding voor de extra uren is niet toereikend. De commissie komt ook met een voorstel om de prestaties van advocaten in het rechtsbijstandstelsel te controleren. NOvA zou een speciale ‘Unit gefinancierde rechtsbijstand’ kunnen opzetten die lokale dekens bijstaat bij het toezicht op advocaten die op toevoegingsbasis werken. ‘Het idee is interessant’, zei algemeen deken Walter Hendriksen van NOvA woensdag in een reactie. ‘Die optie gaan we zeker onderzoeken.’
Minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie, VVD) kondigde begin deze week aan dat hij het rapport van de commissie ‘Duurzaam stelsel gefinancierde rechtsbijstand’ tezamen met het voorstel van de commissie Wolfsen gaat bestuderen. In het voorjaar organiseert hij dan eerst nog een grote conferentie over de gesubsidieerde rechtsbijstand, voordat hij beleidsconclusies trekt.
Maarten Bakker