De Star Wars films bieden knipogen naar de juridische realiteit. Ter ere van de première van de nieuwste Star Wars film, The Force Awakens, licht advocaat Sidney Smeets een aantal analogieën uit.
De waarheid is afhankelijk van je gezichtspunt. Dat is de rode draad die door de Star Wars films heen loopt. Dezelfde feiten kunnen anders geïnterpreteerd worden, een thema dat waarschijnlijk ook in de nieuwste film uit de serie, The Force Awakens (2015), een prominente rol zal vervullen. Nederlandse strafrechtadvocaten denken dan al snel aan het bekende Meer en Vaart arrest: een alternatieve lezing die niet in strijd is met de bewijsmiddelen maar wel met een bewezenverklaring (HR 1 februari 1972, ECLI:NL:HR:1972:AB3369). Zo vertelt de wijze Jedi-meester Obi Wan Kenobi in A New Hope (1977) aan de jonge Luke Skywalker dat de boosaardige Darth Vader diens vader verraden en vermoord heeft. In The Empire Strikes Back (1980) ontdekt Luke echter (spoiler-alert) dat Darth Vader in werkelijkheid zijn vader ís. Daarop aangesproken legt Obi Wan in Return of the Jedi (1983) uit dat hij de waarheid vanuit een bepaald gezichtspunt heeft verteld: ‘Je zult ontdekken dat veel van de waarheden waar we ons aan vastklampen sterk afhankelijk zijn van ons gezichtspunt’.
Nog een vraag die afhankelijk is van het gekozen perspectief: zijn de rebellen uit de films (the good guys) nu verzetsstrijders of terroristen? Met die vraag staan we midden in de moderne actualiteit. Recent nog verzocht de verdediging in het Jihad-proces de verdachten als verzetsstrijders aan te merken. En hoewel, zoals de rechtbank het verwoordde, het verzoek het verzetsrecht wakker te kussen beleefd werd afgeslagen bewijst het wel dat de opvattingen over wat ‘waarheid’ is afhangen van welk gezichtspunt je kiest. Dat blijkt ook uit het recent verschenen artikel The radicalization of Luke Skywalker: A Jedi’s Path to Jihad. De auteur merkt op dat de hoofdpersoon van de films, wees Luke Skywalker, het ideale doelwit voor radicalisering vormt: ‘Luke is just the kind of isolated disaffected young man that terror recruiters seek out’. En in oktober schreef Sonny Bunch in The Washington Post het stuk The destruction of Alderaan was completely justified. Bunch legt met de nodige vileine humor uit dat Princess Leia, een bekende rebelse spionne, gedurende haar hele tijd in gevangenschap aantoonbaar liegt. Waarom zouden we haar dan geloven als ze zegt dat haar thuisplaneet Alderaan vredelievend is en geen wapens bezit? Het vernietigen van Alderaan was volgens Bunch – met een dikke vette knipoog – de minst slechte optie. Want het alternatief, soldaten sturen, zou de regio kunnen hebben destabiliseren en zo een broedplaats vormen voor religieuze terroristen, zoals de Jedi: ‘It’s not hard to imagine a Jedi State of the Alderaan System (JSAS, for short, though they’d likely prefer the simpler Jedi State (JS)) arising from the ashes of some ill-conceived invasion and occupation.‘
Han shot first
Een andere juridische actualiteit die in Star Wars terug te vinden is, is het debat over noodweer. De scene waarin dit dilemma aan bod komt is misschien wel de meest controversiële uit de hele filmreeks. Het decor is een donkere kroeg in het dorpje Mos Eisley op de woestijnplaneet Tatooine. Aan een tafel zit een bekende Corelliaanse smokkelaar, Han Solo, die net een deal heeft gesloten die hem uit de problemen gaat helpen. Op het moment dat hij de kroeg wil verlaten wordt hij echter door de groene Rodiaanse boef Greedo tegengehouden. Met een getrokken laserpistool legt Greedo uit dat opperschurk Jabba the Hutt een beloning heeft uitgeloofd voor Solo omdat hij een vracht smokkelwaar heeft gedumpt. Solo probeert nog tegen te werpen dat zelfs hij soms geënterd wordt, maar Greedo is onverbiddelijk: ‘Leg dat maar aan Jabba uit, misschien neemt hij alleen je schip’.
Solo: ‘Over mijn lijk!’
Greedo: ‘Dat is het idee… ik kijk hier al lang naar uit.’
Solo: ‘Dat geloof ik graag.’
Er volgt een schot en de Rodiaan valt dood voorover. George Lucas was ontevreden over deze scene. In zijn beleving leek Han Solo, die als eerste schoot, er een koelbloedige moordenaar door. In zijn ‘special edition‘ (1997) paste hij de scene dan ook aan. Nu zien we eerst een schot uit het pistool van Greedo, dat Han Solo mist en pas daarna schiet de smokkelaar hem neer. De fans waren niet blij en de term ‘Han shot first’ werd een synoniem voor de puristen die de oorspronkelijke versie van de film verkozen boven de ‘special edition’.
Het feit dat Lucas het nodig vond om de scene te veranderen brengt ons bij een interessante juridische vraag. Handelde Han Solo uit zelfverdediging toen hij Greedo neerschoot? In het gewijzigde scenario lijkt dat nogal evident. Maar is het ook zo als hij als eerste schoot? Dat deze vraag de gemoederen bezig houdt blijkt wel uit een artikel dat op 12 december 2015 op de website Vulture.com verscheen. In het artikel Is Han Solo Legally Justified in Shooting Greedo First? A Lawyer Explains legt de Californische advocaat Josh Gilliland aan de hand van de relevante wetsartikelen uit waarom het volgens hem duidelijk is dat Han een beroep op noodweer toekomt: hij moest vrezen voor zijn leven en had geen ander alternatief, vluchten kon hij niet.
Op zijn eigen website TheLegalGeeks.com laten Gilliland en zijn in internetrecht gespecialiseerde collega Jessica Mederson hun juridische licht over nog meer Star Wars gerelateerde rechtsproblemen schijnen. Zo is de vraag van wie het lichtzwaard van Anakin Skywalker nu precies is erfrechtelijk interessant. Zijn zoon Luke claimt het, maar daardoor staat (weer een spoiler) Luke’s tweelingzus Leia met lege handen. Ook kinderrechten krijgen aandacht door dieper in te gaan op de juridische consequenties van de Jedi-praktijk om kinderen al op zeer jonge leeftijd bij hun ouders weg te halen en ze in de Jedi tempel op te leiden. Hoe zit het met mensenrechten als je soldaten klonen zijn? En wie is eigenlijk de rechtmatige eigenaar van de goudkleurige robot C-3P0 die Luke met zijn oom van een handelaar koopt als we in ons achterhoofd houden dat Anakin Skywalker hem gebouwd heeft? Heeft Luke afstand gedaan van zijn bezitsrecht aangezien de droids C-3PO en R2-D2 in Return of the Jedi aan slechterik Jabba the Hutt worden geschonken?
De lijst juridische analogieën is nog langer. Het is dus zo gek nog niet de Star Wars films als uitgangspunt te nemen voor morele en juridische discussies. Welke nieuwe vraagstukken gaat The Force Awakens ons brengen? We kunnen het vanaf 16 december zien op het grote doek.
Sidney Smeets, advocaat bij Spong Advocaten in Amsterdam