‘Niet meer van deze tijd’, vinden veel advocaten het verbod van de dekens op deelname aan provisiesites; de Tinders of marktplaatsen voor advocaten. Hoezo tasten die hun onafhankelijkheid aan? ‘Misschien is het tijd voor een brede discussie.’

Ondernemer Bennie de Vries raakte verwikkeld in een ontruimingsconflict met zijn investeringsmaatschappij waar hij altijd de huur aan overmaakt. Via provisiesite Omnius vond hij een huurrechtspecialist. ‘Die is makkelijker online te vinden dan wanneer je een advocatenkantoor in de buurt belt.’ Ook Peter Tuk zocht een advocaat en maakte gebruik van een juridische marktplaats: ‘Het was snel geregeld en zeker voor herhaling vatbaar.’ Driekwart van de rechtzoekenden zet online hulpmiddelen in bij de zoektocht naar een raadsman; maandelijks zijn er in Nederland meer dan veertigduizend zoekopdrachten rond het woord ‘advocaat’.

Juridische bemiddelingssites als Rechtszaakplaats, Jouw Advocaat en Leggle – die het afgelopen halfjaar ontstonden – voorzien dan ook duidelijk in een behoefte. En niet alleen bij cliënten. Ook advocaten zijn blij met de online marktplaatsen die als een juridische Tinder advocaten en rechtzoekenden bij elkaar brengt. Zo staat advocaat Sébas Diekstra naar tevredenheid ingeschreven bij JuroFoon: ‘Het is een net medium waar ik me als advocaat verkoop en waardoor ik hoog in Google kom. Met één zaak per jaar heb ik het inschrijfgeld er al uit.’

Maar nadat de dekens in januari lieten weten handhavend te zullen optreden tegen advocaten die gebruikmaken van lead generatoren, is er onrust in de markt. Nieuwkomer Leggle overweegt het verdienmodel aan te passen en Rechtblog staakt haar bemiddelingsactiviteiten. Veel advocaten begrijpen niet wat het probleem is met websites die leads aanleveren.

Kern van de discussie is het provisieverbod uit gedragsregel 2, lid 2: een advocaat mag een derde niet betalen voor een concrete zaak. Pitchen mag en adverteren mag, mits er sprake is van een normaal tarief, schreven de dekens in januari. Verboden is: achteraf betalen als een potential daadwerkelijk cliënt is geworden of betalen voor een opdracht. ‘Dit is geen nieuwe beleidslijn, maar we wilden duidelijkheid creëren omdat we er veel vragen over kregen,’ zegt Emilie van Empel, deken van Breda-Middelburg en voorzitter van het dekenberaad. De lijn die de dekens zetten, zorgde voor felle reacties. Op Twitter noemen advocaten het bericht van de dekens ‘onzin’. ‘De orde, zijn dekens en onze regelgeving zijn hard toe aan herijking,’ tweette advocaat Eric Koekkoek. Ook Sébas Diekstra vindt dat hij door moet kunnen gaan met JuroFoon. ‘Advocaten leven commercieel gezien al zo strikt. In het huidige tijdperk moet je ze dit gunnen.’ ‘Weinig modern’ noemt Rechtszaakplaats-initiatiefnemer en advocaat Oscar van Oorschot de houding van de dekens.

Maar de opkomst van een internetsamenleving verandert wat de dekens betreft niets aan de gedragsregel, meent dekenberaadvoorzitter Van Empel. ‘In het verleden was er nooit discussie over het provisieverbod. Ik zie niet wat er anders aan zou moeten zijn nu we internet hebben.’ De dekens zullen geen tuchtrechtelijke maatregelen nemen tegen advocaten die voor 4 april laten weten gebruik te maken van een platform dat provisie rekent en die de samenwerking zo snel mogelijk stopzetten. Die inkeerregeling noemt Van Oorschot ‘ongepast’: ‘Ze geven geen enkele richtlijn over wat wel en wat niet mag.’

Een lijst met toegestane initiatieven wil dekenberaadvoorzitter Van Empel niet geven. ‘Het is allemaal casuïstiek. Bovendien: het kan volgende week weer anders zijn. Advocaten kunnen hun deken een mail sturen en dan gaan we het toetsen.’ Advocaten die eerder een initiatief hebben voorgelegd en te horen hebben gekregen dat er geen bezwaar is, kunnen vooralsnog de samenwerking voortzetten, vertelt Van Empel het Advocatenblad. Daarom maakt bijvoorbeeld Ernst Bökenkamp van Omnius zich ook geen zorgen. ‘Advocaten betalen bij ons niet voor leads: we rekenen een abonnement. Maar belangrijker, de deken Midden-Nederland heeft ons uitgebreid getoetst, met mysterycalls en inzage in de contracten.’ Omnius stuurde de aangesloten advocatenkantoren een mail met deze uitleg. Ook andere platforms benadrukken dat hun format binnen de grenzen van de gedragsregels valt, omdat zij een redelijk abonnementstarief hanteren of advocaten laten betalen voor pitches. Alleen DAS-dochter Leggle, die bij een match een percentage van het honorarium claimt, bezint zich op een ander verdienmodel. Online bemiddelaar Rechtblog, dat advocaten vrijblijvend een aanbrengfee liet betalen bij nieuwe zaken, staakt haar activiteiten zelfs.

Onafhankelijkheid

Waarom is het een probleem als advocaten een derde een beloning gunnen in ruil voor zaken? De toelichting op de gedragsregels geeft een indicatie: dat raakt aan de onafhankelijkheid. Deze kernwaarde van de advocatuur is onder andere opgenomen in gedragsregel 2, lid 1: ‘De advocaat dient te vermijden dat zijn vrijheid en onafhankelijkheid in de uitoefening van het beroep in gevaar zou kunnen komen’. Lid 2 geeft een voorbeeld wanneer dat het geval zou zijn: als een advocaat een provisie of beloning toekent of ontvangt voor het aanbrengen van opdrachten. ‘Advocaten, maak je niet afhankelijk van derden om aan zaken te komen,’ vat emeritus bijzonder hoogleraar advocatuur Floris Bannier het provisieverbod samen in Zoals een behoorlijk advocaat betaamt (Maklu, 2014).

Advocate Ingrid van den Heuvel-Beerens onderschrijft de visie van Bannier. ‘Ik maak gebruik van legalspot.nl en dat is voor mij nu gratis, dus ik hoef me geen zorgen te maken. Maar als legalspot.nl wel geld gaat vragen, dan zou ik het opnieuw bekijken en evalueren.’ De Amsterdamse advocaat Gerard Endedijk vindt ook dat advocaten ver moeten blijven van provisies: ‘Die derde kan met een ander belang een zaak bij jou aanbrengen. Bijvoorbeeld omdat ze meer van dit soort zaken voor de rechter willen brengen; dan zoeken ze naar een bepaald resultaat en gaan ze zich mogelijk met de inhoud bemoeien. Voor je het weet zit je in een moeras.’

Toch begrijpt niet elke advocaat waarom een provisie geven aan een lead generator een probleem zou zijn. Zo blijkt uit een poll op Twitter onder volgers van @Advocatenblad dat zeventig procent van de respondenten geen gevaar ziet voor de onafhankelijkheid in opdrachten verwerven via online aanbieders. Advocate Eline Groenendaal behoort tot die groep: ‘Ik zie niet hoe het mijn onafhankelijkheid schaadt als ik een professionele derde betaal voor het doorverwijzen van cliënten. Ik kan dan nog steeds kiezen om de zaak wel of niet aan te nemen, en de zaak naar eer en geweten behandelen. Net als elke andere zaak.’

‘In Nederland zijn we heel huiverig voor financiële belangenverstrengeling bij zaken,’ verklaart bijzonder hoogleraar advocatuur en advocate Britta Böhler het provisieverbod. ‘En gedragsrecht is geen wiskunde. Stel: je wordt uitgenodigd voor de bruiloft van een cliënt. Dan moet je als advocaat beseffen dat je onafhankelijkheid in het gedrang zou kunnen komen. De ene advocaat denkt: dat kan ik wel aan, de ander vindt het niet prettig en gaat niet. Ik snap dat advocaten denken: zo werkt het toch ook bij gedragsregel 2, lid 2? Maar daar is nou juist ooit een aanvullend verbod op gesteld, waarschijnlijk omdat het voor advocaten lastig leek om afstand te houden naar die derde als daar een bepaald belang mee gemoeid was.’ Böhler begrijpt dat advocaten zich afvragen of hun onafhankelijkheid in het gedrang komt als ze betalen voor een lead. ‘Misschien is het tijd voor een bredere discussie. De gedragsregels zijn niet bindend, maar geven wel weer wat de advocatuur op een bepaald moment vindt. Je ziet een duidelijke ontwikkeling in de markt: cliënten zoeken advocaten online en dan krijg je dit soort sites. Als advocaten vinden dat het provisieverbod achterhaald is, dan moeten ze dat laten weten. “Deze regel moet gewoon weg, die is niet meer van deze tijd,” zeg dat dan tegen de algemene raad en de lokale orde.’ De NOvA is al begonnen met een herbezinning op de gedragsregels: de nieuwe commissie herziening gedragsregels start in maart. Böhler: ‘Kennelijk vonden de dekens toch dat er nu al iets moest gebeuren. Ik vind het jammer dat ze niet op de commissie hebben gewacht.’

Voor de dekens staat vast dat zij de huidige gedragsregels, inclusief provisieverbod, moeten toepassen. ‘Wij dekens maken de gedragsregels niet: wij toetsen alleen,’ zegt dekenberaadvoorzitter Van Empel. ‘Als er een wens is voor verandering, is discussie onder advocaten nodig. Dat kan bijvoorbeeld via het Innovatieplatform van de NOvA.’ Eerdere discussies zorgden ervoor dat het verbod op reclame maken sneuvelde en leidde tot de proef met no cure, no pay in letselschadezaken. Getuige de reacties van advocaten lijkt er wel iets veranderd in hoe de advocatuur denkt over het provisieverbod. Dat er ruimte is voor verandering, erkent ook Van Empel: ‘De gedragsregels zijn niet in gewapend beton gegoten.’

Onafhankelijkheid en het provisieverbod

Dat een advocaat onafhankelijk moet kunnen opereren, is in alle balies een belangrijk uitgangspunt. Dat is ook weerspiegeld in het tweede artikel van de Gedragscode voor Europese advocaten: ‘Het veelvoud van verplichtingen dat op de advocaat rust, vereist absolute onafhankelijkheid van de advocaat, vrij van alle druk, in het bijzonder van de druk van eigen belangen of van beïnvloedingen van buitenaf. Deze onafhankelijkheid is even noodzakelijk voor het vertrouwen in de rechtsbedeling als de onpartijdigheid van de rechter. De advocaat moet derhalve elke aantasting van zijn onafhankelijkheid vermijden en er voor waken de beroepsethiek niet te veronachtzamen om de cliënt, de rechter of derden welgevallig te zijn.’ Hoe die onafhankelijkheid wordt ingevuld, verschilt per land: in sommige rechtsstelsels is het advocaten wel toegestaan een provisie te rekenen voor een opdracht.

Onlinebemiddelaars

De dekens kunnen (nog) niet aangeven welke initiatieven van juridische marktplaatsen geoorloofd zijn en welke niet. Dit zijn de grootste online bemiddelaars van dit moment.

De Advocatenwijzer

Abonnement waarbij advocaten kunnen kiezen tussen verschillende pakketten die gericht zijn op online marketing en op-maat-campagnes (vanaf 79 euro per maand exclusief btw). In de beginperiode heeft De Advocatenwijzer na aanwijzing van de Amsterdamse deken enkele aanpassingen gedaan (die niet zagen op het provisieverbod).

LegalDutch

Pitchsite: advocaten betalen 30 tot 50 euro om te reageren op een opdracht. LegalDutch heeft bij oprichting de landelijke orde benaderd om de werkwijze toe te lichten, maar hier is geen reactie op gekomen.

Legalspot

Nu nog deels gratis voor advocaten; sommigen betalen 25 euro per klik op de contactbutton op hun profielpagina. Oprichter Maarten Koolen wil dit invoeren voor alle advocaten, maar wil hierover eerst een gesprek aangaan met de lokale deken.

Omnius

Advocaten betalen een abonnement gebaseerd op het aantal huishoudens in hun regio; 5 tot 10 euro per advocaat per dag. De oprichters hebben in 2013 aanpassingen doorgevoerd nadat de deken MiddenNederland enkele opmerkingen had (die niet zagen op het provisieverbod).

JouwAdvocaat.nl

Abonnement (29 euro exclusief btw per maand) voor een profiel op de website waar advocaten blogs en artikelen kunnen plaatsen en reageren op vragen van rechtzoekenden. De deken Noord-Holland heeft ‘vooralsnog geen bezwaar’.

JuroFoon.nl

Bij JuroFoon betalen rechtzoekenden voor bellen 90 cent per minuut met een maximum van 30 euro. Als lid kunnen cliënten voor 45 euro per jaar tegen lokaal tarief met juristen bellen. Ingeschreven advocaten betalen zo’n 100 euro per jaar. Er zijn geen bezwaren gehoord van de lokale deken.

Rechtszaakplaats.nl

Advocaten pitchen op een probleem van een cliënt en betalen per pitch 2 euro (e-mail), 4 euro (gesproken) of 6 euro (video). De cliënt kiest uit vijf pitches. Oprichter en advocaat Van Oorschot heeft nog geen officiële reactie gekregen van de lokale deken; de site wordt nog onderzocht.

Leggle

Leggle koppelt rechtzoekenden aan een advocaat, stuurt daarna een factuur naar de klant en zet een factuur voor de advocaat klaar. Het verschil is twintig procent van het bedrag dat de klant betaalt. Hierbij neemt Leggle onder meer ook het debiteurenrisico over. Leggle heeft geen bezwaren vernomen van de deken, maar overweegt toch een ander verdienmodel.

Advertentie