Advocaten zijn de partijdige belangenbehartigers van hun cliënten. Hoe moet een advocaat ook alweer handelen bij tegenstrijdig belang?

Begin januari meldde RTL Nieuws dat er mogelijk sprake is van belangenverstrengeling in de zaak van de overleden arrestant Mitch Henriquez omdat zowel de verdachte politieagenten als een aantal agenten die getuigen zijn, worden bijgestaan door advocaten van hetzelfde kantoor.

Zie: http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/vrees-voor-belangenverstrengeling-zaak-mitch-henriquez.

Het gedragsrecht verbiedt de advocaat het behartigen van tegenstrijdige belangen. Dit verbod vloeit voort uit de rol en de functie van de advocaat binnen het rechtsbestel: de advocaat is de partijdige belangenbehartiger van zijn of haar cliënt. Partijdigheid is een van de kernwaarden van de advocaat en vormt samen met de overige kernwaarden de basis van de advocatuurlijke beroepsethiek.

Sinds begin 2015 zijn deze kernwaarden voor het eerst ook wettelijk verankerd, artikel 10a Advocatenwet.

Het is weliswaar aan de advocaat zelf te onderzoeken of er sprake is van conflicterende belangen, maar er is ook een aantal gedragsrechtelijke regels die het verbod nader invullen. Van belang is hierbij met name regel 7 van de gedragsregels 1992. Voor alle gevallen van een belangenconflict dat ‘niet aanstonds overbrugbaar’ is, geldt dat de advocaat slechts één optie heeft: hij moet zich uit de zaak terugtrekken (regel 7 lid 2). Verder dient een advocaat niet alleen onderzoek te doen naar conflicterende belangen die van begin af aan bestaan; de advocaat moet ook toetsen of er in de ‘nabije’ toekomst mogelijk een tegenstrijdig belang tussen cliënten kan ontstaan (regel 7 lid 1).

Ter bescherming van de belangen van een cliënt wordt daarnaast uitdrukkelijk bepaald dat de advocaat mag optreden tegen een bestaande noch een voormalige cliënt (regel 7 lid 4). Dit verbod is evenwel niet absoluut. Ten eerste is het onder strikte voorwaarden wel geoorloofd een zaak tegen een (voormalige) cliënt te aanvaarden, namelijk als, kort gezegd, de belangen niet dezelfde kwestie betreffen, de advocaat niet beschikt over vertrouwelijke informatie die relevant kan zijn in de nieuwe zaak en er bovendien niet is gebleken van andere ‘redelijke bezwaren’ (regel 7 lid 5). En ten tweede mag een advocaat ook optreden tegen een (voormalige) cliënt als beide cliënten hiermee instemmen (regel 7 lid 6). Bijzondere aandacht verdient in dit verband het optreden voor beide partijen in een echtscheidingsprocedure. De tuchtrechter heeft herhaaldelijk benadrukt dat op een advocaat in dit geval ‘een zware zorgplicht rust die onder meer met zich meebrengt dat hij beide partijen goed voorlicht en dat hij zich ervan vergewist dat beide partijen een te treffen regeling begrijpen’.

HvD 4 augustus 2015, ECLI:NL:TAHVD:2015:268 (met verwijzing naar HvD 7 januari 2013 en HvD 7 december 2012, 6363).

Een belangenconflict kan uiteraard ook ontstaan indien de advocaat optreedt voor meerdere cliënten tegen één wederpartij, bijvoorbeeld voor meerdere klagers in een civiele procedure of voor meerdere verdachten in dezelfde strafzaak. Het probleem hierbij is dat de belangen van de cliënten in zo’n geval meestal niet geheel identiek zijn. Maar het enkele feit dat de verschillende cliënten ieder ‘ook een eigen belang nastreven’ is volgens het hof van discipline ‘onvoldoende voor het aannemen van de tegenstrijdigheid daarvan’.

HvD 14 december 2015, ECLI:NL:TAHVD:2015:308.

Met andere woorden, als de cliënten in dezelfde zaak naast het gezamenlijke belang (ook) uiteenlopende individuele belangen hebben, is daardoor niet automatisch sprake van een belangenconflict. En, met het oog op de zaak-Henriquez: er is geen gedragsrechtelijke beperking ten aanzien van het maximumaantal cliënten dat één advocatenkantoor in dezelfde zaak mag vertegenwoordigen. Advocaten van hetzelfde kantoor mogen bovendien optreden voor zowel verdachten als getuigen in dezelfde zaak, tenzij er sprake is van collisie. En volgens de betrokken advocaten is dat niet het geval.

Advertentie