Crowdfunden voor juridische procedures gebeurt nog nauwelijks. Toch lijken er kansen te liggen voor de advocatuur, zowel voor maatschappelijke als voor commerciële zaken.
Rechtspraak.nu, Crowdsuing en Grrrowd. Ze bestaan al wel, de crowdfundingplatforms voor rechtszaken, maar toch wordt er nog maar mondjesmaat gebruikgemaakt van deze nieuwe financieringsmogelijkheid voor rechtshulp. Enige bekendheid verwierven zaken als de ‘bitcoin is geld’-zaak (waarvoor in drie dagen tijd 15.000 euro (in bitcoins) werd opgehaald om de uitspraak van de rechter aan te vechten dat bitcoin geen geld is) en de zaak van Stichting Dier & Recht tegen ‘malafide’ fokkers van golden retrievers. Nu nog gaat het om het financieren van voornamelijk idealistische of principiële rechtszaken, maar waarom zouden advocaten het niet ook aanwenden om de rechtshulp van cliënten te financieren?
Tot nu toe is het bedrag dat wordt opgehaald met crowdfunding in het algemeen elk jaar verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor. In 2015 was het in Nederland al zo’n 128 miljoen euro. Social media hebben het voor kapitaalbehoeftige crowdfunders en investerende ‘backers’ nog eenvoudiger gemaakt om elkaar te vinden en zaken te doen. Succesvolle crowdfund-projecten als de Wakawaka-lamp, De Correspondent, de Oculus Rift virtual reality-bril en de SnappCar-autodeelapp waren het resultaat.
Rendement
Bij veel crowdfundprojecten ligt van oudsher de nadruk op het realiseren van een project waarbij de backer hooguit zijn geld terugkrijgt of een (immaterieel) bedankje. In toenemende mate echter stappen backers nu in vanwege het rendement, bijvoorbeeld in de vorm van rente (obligaties) of dividend en waardevermeerdering (aandelen). ‘Het is een interessante vorm voor het financieren van juridische procedures,’ stelt Michiel van Eersel, advocaat bij Holland Van Gijzen en auteur van het boek Crowdfunding: juridische aspecten van financiering door de menigte. ‘Tijdens het schrijven van mijn boek dacht ik al: dit is een heel leuke voor de advocatuur.’
Stel, de crowdfunder heeft een claim van een miljoen euro, maar mist 30.000 euro om het op te halen. Op het bijeengebrachte geld geeft hij – bij succes in de zaak – een rendement van 10 procent. Met name voor professionele beleggers kan zoiets aantrekkelijk zijn, denkt Van Eersel.
De achilleshiel ligt volgens hem bij het inschatten van proceskansen. ‘Voor een advocaat is het al heel lastig om te zeggen hoeveel de winstkans is, wat de doorlooptijd zal zijn en welk bedrag eruit gaat komen. Om over niet-juristen nog maar te zwijgen.’ Terwijl potentiële backers voor een juridische procedure informatie zullen willen hebben over de zaak zodat ze de kansen kunnen inschatten.
Geheimhouding
Het liefst willen ze het hele dossier op het crowdfundingplatform zien, maar dat zal niet altijd kunnen, legt Menno Weij van SOLV Advocaten uit, die momenteel bezig is met het hoger beroep in de gecrowdfunde ‘bitcoin is geld’-zaak. Weij: ‘Sommige informatie moet je geheimhouden, zoals de confraternele communicatie. Een crowdfundingplatform zal goed moeten nadenken over de inrichting van het platform. Enerzijds moeten de investeerders genoeg informatie krijgen, anderzijds mag geen geheime informatie worden prijsgegeven.’
Volgens Weij zou een advocaat zich, net zoals bij Rechtspraak.nu gebeurt, als een soort guideline kunnen uitlaten over de winstkansen. Maar, stelt Weij, ‘zo’n advocaat kan geneigd zijn om het dikker aan te zetten en is misschien niet geloofwaardig genoeg.’ Bovendien, meent Van Eersel: ‘Als een advocaat zich te veel bezighoudt met de financiering kan dat belangenverstrengeling opleveren.’
Ondanks de haken en ogen denkt Weij wel dat er voldoende animo is voor dit soort hoog-risico-investeringen. ‘Er zijn ook genoeg mensen die in een start-up durven te investeren waarvan de kans groot is dat ie omvalt,’ zegt Weij. Gezien het hoge risico acht Van Eersel het waarschijnlijker dat het crowdfunden op een abstractieniveau hoger gaat plaatsvinden: ‘Je maakt dan een gezamenlijke pot, waarmee verschillende procedures worden gecrowdfund. Zo spreid je de kansen.’
Niet alleen moet de mogelijke investeerder worden gepleased, ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en uiteindelijk de rechter. Van Eersel, die betrokken is geweest bij de platforms Leapfunder, Lendahand en CrowdAboutNow: ‘Het toezichtsregime van de AFM geldt voor crowdfunding waarop rendement in de vorm van rente, dividend en waardevermeerdering van het aandeel wordt geboden. Je wilt niet onder al te zwaar overheidstoezicht komen te staan, maar er zijn manieren om onder een lichter regime te vallen. Komt de zaak uiteindelijk voor de rechter, dan zal bovendien moeten worden voorkomen dat de eisende partij niet-ontvankelijk wordt verklaard wegens onvoldoende procesbelang.’
Regelgeving
Het kost dus aardig wat kunst- en vliegwerk om crowdfunding zo op te tuigen dat het aantrekkelijk is voor investeerders, niet te riskant zal zijn voor crowdfunders én zowel toezichtrechtelijk als civielrechtelijk door de beugel kan. Van Eersel: ‘Het is te hopen dat er snel wat meer op crowdfunding toegespitste regelgeving komt. Dat zou de markt zeker bevorderen.’
Want bij de idealistische juridische crowdfundingplatforms Rechtspraak.nu, Crowdsuing en Grrrowd, die allemaal (primair) werken op basis van donaties, loopt het nog geen storm. ‘We hebben vijftien zaken binnengekregen, waarvan we er zeven hebben geaccepteerd. Twee zaken hebben genoeg financiering opgehaald, in de zaak van het schoolfruitfonds was de dreiging van een collectieve rechtszaak voldoende om de staatssecretaris een andere oplossing te laten bedenken,’ zegt Mark Frederiks van Amped, het bedrijf achter Rechtspraak.nu.
Nu Rechtspraak.nu anderhalf jaar op weg is, stelt Frederiks echter veel geleerd te hebben. ‘We weten nu beter hoe lastig het is om een consument of bedrijf te vinden die de kar wil trekken. En hoe belangrijk het is dat zo iemand ook de media kan bespelen, een achterban heeft en die vervolgens ook kan mobiliseren. Bovendien weten nog niet genoeg mensen ons te vinden, dus daar moeten we aan werken.’
Hoewel de markt voor het crowdfunden van idealistische juridische procedures in Nederland zeer beperkt is en die van het crowdfunden voor het rendement ‘compleet absent’, geloven Frederiks, Weij en Van Eersel wel dat crowdfunden veel kansen kan gaan bieden voor oplettende advocaten.
Weij heeft zelfs al drie keer – overigens tevergeefs – bij een cliënt voorgesteld om de zaak bij Crowdsuing in te dienen. Weij: ‘Mensen zijn in Nederland nogal terughoudend op het vlak van het crowdfunden van rechtszaken. Er zitten nogal wat “wat de boer niet kent”-achtige belemmeringen. Hoe dat komt en hoe je die kunt wegnemen, dat durf ik niet te zeggen.’ Van Eersel ziet de kansen, maar is ook zeer voorzichtig: ‘Het succes zal afhangen van de eerste paar zaken.’
Frederiks weet zeker dat dat succes gaat komen. Eigenlijk moet het voor hem ook wel, aangezien de inkomsten van Rechtspraak.nu de investeringen nog niet dekken. ‘Wij zijn aan boord als de kans zich voordoet om grote claimzaken te crowdfunden. De bemiddelingsfee die we daarvoor krijgen, kunnen we dan weer steken in maatschappelijke zaken.’
Emiel van Dongen