De financiering van de rechtspraak is niet goed geregeld, omdat deze nog steeds afhankelijk blijkt te zijn van de politieke keuzes van het kabinet over de begrotingsuitgaven. Dat stelt de Raad voor de rechtspraak in reactie op een onderzoek van de Algemene Rekenkamer over de bekostiging van de rechtspraak.
De rechtspraak wordt sinds 2002 per afgehandelde rechtszaak gefinancierd, de zogenoemde prestatiebekostiging. De Algemene Rekenkamer concludeert in het rapport ‘Bekostiging Rechtspraak: gevolgen voor doelmatigheid’ dat het bedrag dat de rechtspraak voor een zaak krijgt, niet wordt berekend op basis van de reële kosten. In de praktijk blijkt de ruimte binnen de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie leidend voor het bedrag dat de rechtspraak per rechtszaak ontvangt. Hierdoor is er volgens de Algemene Rekenkamer ‘in feite toch sprake van budgetfinanciering’.
De combinatie van prestatiebekostiging en budgetfinanciering zorgt volgens de Rekenkamer voor spanningen. Zo financierde de minister van Veiligheid en Justitie door budgettaire krapte de laatste jaren vooraf niet meer alle verwachte zaken. ‘Zolang de rechtspraak een goed gevulde egalisatierekening heeft en over eigen vermogen beschikt, kan zij het verschil opvangen. De rechtspraak verwacht echter in 2016 geen eigen vermogen meer beschikbaar te hebben’, aldus de Rekenkamer.
Het was de bedoeling dat de Rechtspraak door per afgehandelde rechtszaak te financieren minder afhankelijk zou zijn van de politiek, zegt Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. ‘Dit is maar voor een deel gelukt en dit is onwenselijk. Burgers en bedrijven moeten er op kunnen rekenen dat zij altijd bij de rechter terecht kunnen en dat de rechtspraak voldoende middelen heeft om elke rechtszaak goed en zorgvuldig te kunnen behandelen.’
De Rekenkamer concludeert in het rapport ook dat de invoering van de prestatiebekostiging heeft geleid tot stabilisatie van de kosten per rechtszaak na een lange periode van stijging (1983-2002). Daarnaast zijn de verschillen tussen gerechten in kosten per rechtszaak kleiner geworden. Het is volgens de Rekenkamer aannemelijk dat de prestatiebekostiging hieraan heeft bijgedragen. Of de aandacht voor kostenbeheersing van de afgelopen jaren effect heeft gehad op de kwaliteit van de rechtspraak is volgens de Rekenkamer niet duidelijk.
Francisca Mebius