De levenslange celstraf van James Murray is volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een inhumane straf gebleken. Met deze uitspraak van dinsdag 26 april kreeg Nederland een tik op de vingers over de toepassing van de levenslange gevangenisstraf.
James Murray werd in 1980 op de Nederlandse Antillen veroordeeld tot een levenslange straf. Meerdere gratieverzoeken werden sinds 1999 afgewezen. Pas toen Murray terminaal ziek werd, kreeg hij alsnog gratie. Op 26 november 2014 overleed hij aan de gevolgen van kanker.
Het ontbreken van psychische hulp was volgens het Hof een van de redenen dat de kans op vrijlating klein bleef. Volgens het Hof is de levenslange celstraf van Murray een inhumane straf gebleken, mede als gevolg van een gebrek aan psychische begeleiding.
Het arrest Murray tegen Nederland is een belangrijke uitspraak, volgens strafrechtadvocaat Tjalling van der Goot. ‘Het Hof heeft zich er nu over uitgelaten dat “levenslangen” met een geestelijke stoornis of psychische aandoening in staat gesteld moeten worden hiervoor behandeld te worden, juist om de kans op recidive te verminderen. Daardoor wordt de kans vergroot om op termijn terug te keren in de vrije samenleving. In zoverre is deze uitspraak baanbrekend.’
Van der Goot wijst op de gevolgen van deze uitspraak voor de Nederlandse praktijk. ‘Een gerechtelijke uitspraak mag immers niet in strijd komen met artikel 3 van het EVRM.’ Volgens Van der Goot kan dit inhouden dat rechters terughoudender zullen zijn bij het opleggen van levenslang als het strafbare feit als gevolg van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van geestesvermogens van verdachten verminderd kan worden toegerekend.
Daarnaast wijst Van der Goot erop dat vanaf nu bij de executie van een levenslange gevangenisstraf van elke veroordeelde een plan van aanpak moeten worden gemaakt. ‘Daarbij is van belang dat onderzocht wordt of er een behandeling moet volgen om de kans op herhaling te doen verminderen. Een en ander kan bijvoorbeeld betekenen dat een levenslang gestrafte niet slechts in een gevangenis maar (gedeeltelijk) ook in een tbs-kliniek of in een soortgelijke instelling zijn straf uitzit en tegelijkertijd wordt behandeld.’
Regeringspartijen VVD en PvdA spraken begin deze maand af dat na 25 jaar een ‘toetsmoment’ moet komen waarbij wordt gekeken of iemand kan terugkeren in de samenleving. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie, VVD) stuurt de Tweede Kamer binnenkort een brief over de toekomst van de levenslange gevangenisstraf, meldt zijn woordvoerder.
Sabine Droogleever Fortuyn
