Iedere Nederlander wordt geacht de wet te kennen – dat zinnetje ligt juristen in de mond bestorven. Maar zo eenvoudig is het niet.
Zeker als het gaat om de jungle van internationale verdragen, richtlijnen en wetgeving rond bedreigde dier- en plantensoorten. En dus is het een komen en gaan bij de economische politierechter in Haarlem van reizigers die, eenmaal veilig gearriveerd op Schiphol, door de douane zijn gesnapt met iets fouts in de bagage: een stukje koraal, gevonden op het strand, een portemonnee van varanenleer of een geneesmiddel.
Neem de Golden Throat Lozenges die mevrouw L. in december 2014 bij zich had toen ze terugkwam uit China. Drie zakjes keelpastilles, 2 euro in de supermarkt, voorgeschreven door haar moeder die dokter is. In China zijn ze overal verkrijgbaar, je kunt ze hier gewoon bestellen op internet, maar er zit dat ene foute ingrediënt in: shi hu, dendrobium nobile voor de botanici, een beschermd orchideetje.
Mevrouw L. ging in verzet tegen de strafbeschikking van 300 euro die ze kreeg van de douane. Ze is tot op het bot gemotiveerd om een veroordeling af te wenden; voor haar werk als wetenschapper moet ze veel reizen en ze is als de dood voor een eventuele aantekening op een strafblad. ‘Je moet op weg naar Amerika toch elke keer naar waarheid die groene kaart invullen,’ zegt haar advocaat.
Hij overlegt zijn pleitnota aan de rechter. Er zitten foto’s in van de schappen van een Chinese supermarkt, gemaild door de moeder van mevrouw L., om aan te tonen hoe gangbaar Golden Throat Lozenges daar zijn, maar ook het aankoopbonnetje, en verwijzingen naar de Europese richtlijnen, de Nederlandse wetgeving en het pinda-arrest van de Hoge Raad uit 1993. Een boel werk voor zo’n klein zaakje lijkt het, maar, zegt de advocaat, ‘het ligt vrij principieel’.
Want is het invoeren van een paar zakjes van die keelpastilles wel zo verboden als douane en OM beweren? De advocaat vindt van niet. Hoe kon mevrouw L. weten dat ze een verboden product mee terug nam naar Nederland als het in China overal vrij en zonder doktersrecept te koop is en als er op internet nergens staat dat het een verboden product is? Opzet, zegt hij, is in deze zaak in geen velden of wegen te bekennen.
Bovendien, betoogt de advocaat, zijn er zowel in de EU-regelgeving als in de Flora en Faunawet uitzonderingsbepalingen te vinden, die juist voor dendrobium nobile en juist in deze zaak van toepassing zijn. De Europese regels bieden een muizengaatje voor gekweekte orchideeën en niet-bloeiende planten, en de Nederlandse vrijstelling heeft het zelfs expliciet over deze ene orchidee. De regels, zegt de advocaat, zijn geschreven voor bloeiende planten die uit de natuur zijn gehaald, en niet voor een miniem beetje extract in een snoepje voor de keel.
De officier van justitie laat zich er niet door uit het veld slaan. ‘Ja, in China liggen deze pastilles in de schappen,’ erkent ze, ‘maar het is bepaald niet zo dat dit product vandaag de eerste keer op zitting staat. En er zijn weliswaar uitzonderingen voor gekweekte orchideeën, maar dan moet het product wel aan bepaalde voorwaarden voldoen en zijn voorzien van bepaalde documenten, en dat is hier niet aan de orde.’ Ze houdt haar eis overeind: 150 euro boete, de helft van de oorspronkelijke beschikking, vanwege de lange tijd die er inmiddels overheen is gegaan.
Zo’n inhoudelijk verweer is even omschakelen voor de rechter, die tot dan toe de ene zaak na de andere in een kwartiertje heeft afgehandeld. ‘U hebt nogal wat overhoop gegooid,’ zegt hij tegen de advocaat. ‘En daarom doe ik nu nog geen uitspraak. Ik moet er even in duiken.’
Aan het eind van de dag komt hij met zijn vonnis: schuldig zonder oplegging van straf. Wat meeweegt, naast het feit dat mevrouw L. geen kwaad in de zin had, is dat de keelsnoepjes waren voorgeschreven door haar moeder. De rechter vindt wel dat mevrouw L. strafbaar is. Ze heeft wel onderzoek gedaan, maar dat was niet grondig genoeg. En de wettelijke uitzonderingen? Die gelden alleen voor orchideeën waaraan je makkelijk kunt zien dat ze gekweekt zijn. Bij een zakje snoepjes is dat niet het geval.
Maar mevrouw L. kan toch tevreden zijn: ook een schuldigverklaring zonder straf komt in de justitiële documentatie terecht, maar met alle regelgeving er omheen zal ze er praktisch bij haar buitenlandse reizen geen last van hebben.
Lars Kuipers
