Generatie Y vormt binnen een paar jaar de grootste groep op de werkvloer. Maar de advocatuur lijkt nog niet volledig voorbereid op het overwicht van deze millennials, in huis en bij klanten. Wat vragen millennials van hun werk?
Door Nathalie Gloudemans-Voogd
Ze draaien wel bij, dachten de partners. Die millennials, met hun hang naar flexibiliteit, zingeving en hun behoefte aan continue feedback. Als ze straks een hypotheek en kinderen hebben, worden ze meer zoals wij, voorspelden oudere generaties. Inmiddels hebben de eerste millennials zich gesetteld. Zijn ze veranderd? Nee. Millennials are here to stay.
Leeftijdsgenoten die met elkaar verbonden zijn doordat ze opgroeiden in dezelfde tijd en omstandigheden, een vergelijkbare opvoeding kregen en gedeelde beleving op de tijdgeest hebben; dat is de definitie van een generatie. Ook delen ze hun reactie op de tijdgeest. Ze voelen bijvoorbeeld aan waar de werkomgeving aan vernieuwing toe is. Zo heeft elke generatie haar eigen kenmerken. Babyboomers (geboren tussen 1945 en 1965), nu de senioren op de werkvloer, kregen mee dat ze een baan voor het leven hadden als ze hun best deden. Voor veel babyboomers is hun identiteit verbonden met hun werk. Generatie X, opgegroeid in de jaren ’60 en ’70, kreeg juist te maken met werkloosheid. Deze generatie staat bekend als zelfstandig en gefocust op wat hen op korte termijn helpt, ook qua carrière.
Vanaf medio jaren ’00 verscheen generatie Y op de werkvloer. Deze millennials groeiden op in de jaren ’80 en ’90. Hun loopbaanmotto: ‘Doe iets wat je leuk vindt’. Ze ademen technologie; als baby leerden zij al omgaan met computers. Technologie maakt het leven makkelijker en zorgt voor meer verbondenheid, vindt een meerderheid van deze generatie.
Binnen de Nederlandse balie is inmiddels zevenendertig procent een millennial: 6.399 van de 17.343 advocaten zijn geboren na 1 januari 1980. In theorie zijn dit de partners van de toekomst, of hadden ze al partner moeten zijn; in de praktijk blijkt deze generatie zich af te vragen of ze dat wel ambiëren. Millennials willen meer balans tussen werk en privé, zo blijkt onder meer uit de twee jaar durende studie die PwC verrichtte met de University of Southern California en de London Business School onder 44.000 professionals wereldwijd.
Persoonlijke leerdoelen zijn een belangrijke driver op het werk voor generatie Y-ers, meldt de Deloitte Millennial Survey 2016, een jaarlijks onderzoek onder 7.700 millennials uit 29 landen, waaronder Nederland. Die drijfveer verklaart ook hun behoefte aan doorlopende feedback. Twee beoordelingsgesprekken per jaar is voor hen onvoldoende: ze horen graag direct na afloop van een klus waar het op staat, blijkt uit onderzoek van Monsterboard onder millennials van juni 2016. Meer ook dan andere generaties zeggen millennials behoefte te hebben aan mentoren; Monsterboard noemt een percentage van 74 procent.
Zingeving
De studie die Deloitte dit jaar deed, wees uit dat de loyaliteit van millennials aan hun organisatie gekoppeld is aan de kansen die ze krijgen om leidinggevende functies te verwerven. Ook is flexibiliteit (dat maakt productiever vinden millennials) en zingeving, het gevoel te werken voor een doel waar ze in geloven, belangrijk voor millennials. Meer dan de babyboomers en generatie X heeft generatie Y behoefte aan loskomen van kantoor en elders werken; bijvoorbeeld omringd door hippe start-ups. Het is niet zo dat millennials niks om hun salaris geven, maar ervaringen en uitdagingen vinden ze belangrijker, concludeert PwC.
Voorzichtige aanpassingen aan de bedrijfscultuur onder millennial-invloed ontstaan al. Maar is het genoeg? De Deloitte Millennial Survey 2016 kopte dat veel millennials al half buiten staan. Twee derde van de respondenten verwacht voor 2020 een andere baan te hebben. Als generatie Y-ers bij een kantoor niet vinden wat ze zoeken, gaan ze weg of starten ze zelf een bedrijf.
Kennelijk zijn de veranderingen nog niet vergaand genoeg om hen te behouden. Maar de generatie Y bestaat uit een flink aantal mensen die binnen een paar jaar de andere generaties op de werkvloer overtreffen in aantal. Over tien jaar vervullen millennials een groot deel van alle banen, voorspelt managing director van Monsterboard Gian Zandon. PwC rekende uit dat in 2016 tachtig procent van hun werknemersbestand bestaat uit millennials. Als kantoren willen blijven voortbestaan, moeten zij toch mee bewegen met de generatie Y, adviseren consultants van PwC en Deloitte. Niet alleen omdat mensen nog steeds het werkkapitaal vormen in de advocatuur, maar ook omdat millennials de dienst gaan uitmaken bij klanten. Tips om millennial-werknemer én cliënten verbonden te houden aan kantoor staan in het kader.
Hoe behoudt u millennials? Hoe kan de advocatuur veranderen om millennials aan zich te blijven binden?
- Doe aan zingeving. Millennials verbinden zich graag aan een hoger doel, iets betekenisvols, en maken graag deel uit van een community. Voorzie daarom in pro-bonomogelijkheden, stimuleer functies binnen de balie en onderzoek of er meer detacheringen mogelijk zijn bij aansprekende bedrijven. Have purpose beyond profit, adviseert Deloitte.
- Bied ontwikkelmogelijkheden. Ga verder dan de standaardcursus voor werknemers, waar soms ook cliënten aanschuiven. Bied complete ontwikkeltrajecten aan, bijvoorbeeld leunend op de ontwikkeling naar een leidinggevende functie binnen de organisatie.
- Zet in op moderne media. Praat met millennial-klanten over hun communicatievoorkeuren: welke applicaties gebruiken zij het liefst? Gun millennials-werknemers vrijheid op social media: vertrouw op hun ethiek en verantwoordelijkheid. Weet dat millennial-klanten zich online oriënteren op een geschikte advocaat. Uw millennialwerknemer weet op LinkedIn of Twitter wellicht precies de juiste toon te raken.
- Voorzie in mentoren. Koppel jongere advocaten aan partners en maak maandelijkse ontmoetingen een prioriteit. Maak dit desnoods onderdeel van het beoordelingsproces. Benoem regelmatig wat goed gaat en vraag millennials hoe zij beter ondersteund kunnen worden. Geef ook duidelijke richtlijnen voor promoties en leef die na. En uw millennial-klanten hebben misschien ook wel behoefte aan een mentor.
- Omarm flexibiliteit. Millennials vinden het niet erg om hard te werken, maar ze hebben meer prioriteiten in het leven. Ban de cultuur uit dat om 17.00 uur weggaan, beantwoord wordt met de grap: ‘Neem je een middag vrij?’
Lindsey de Bode (27)
Lindsey de Bode wilde altijd al advocaat zijn, maar studeerde af in een tijd dat een plek als advocaat-stagiaire niet vanzelfsprekend was. Ze koos voor een ongebruikelijke manier van solliciteren: ze draaide de rollen om. ‘Ik ging niet op zoek naar een baan; ik creëerde een baan voor een patroon,’ vertelt De Bode. Op haar website plaatste de juriste een vacature ‘Enthousiaste patroon (m/v) voor advocaat in spe, met grapjes als ‘kan zelf koffie halen”.
Om verkeer te krijgen naar die vacature gebruikte De Bode Twitter. ‘Als ik ‘s ochtends wakker word, check ik daar als eerste het nieuws; op Twitter komt alles voor mij samen. Ik kreeg veel leuke reacties, zoals ‘Wat een ludieke actie’ en ‘Deze dame komt er wel’.’Andere social media-kanalen hoefde De Bode niet eens in te zetten: ‘Mijn vacature is 7.000 keer bekeken en binnen een maand vond ik via Twitter een patroon, op vijf minuten van mijn huis. We hadden geen sollicitatiegesprek, maar echt een gelijkwaardige conversatie: wat kunnen we voor elkaar betekenen?’
Na haar beëdiging in augustus is De Bode nu stagiaire-ondernemer. Internet vormt een belangrijk onderdeel van haar nieuwe kantoor. ‘Het is de poort naar de nieuwe wereld. Ik wil op een laagdrempelige manier toegang bieden tot rechtshulp; met een eigen portaal voor cliënten, een chatfunctie en bereikbaarheid via WhatsApp en social media. Voor mij is dat normaal; online is een tweede wereld die onderdeel is van mijn leven. Mijn cliënten zijn ook millennials. Dat vraagt een andere aanpak dan gebruikelijk in de advocatuur.’
Joost-Joris van Doleweerd (35)
Visgraatparket, hoge plafonds en de nieuwste computers; in het klassieke pand van 3 Advocaten aan de Amersfoortse Stadsring is nauwelijks nog papier te vinden. In 2015 ging het kantoor over op digitale dossiers. ‘Als je nu iets met papier wil doen, moet je ver lopen naar de printer en scanner,’ zegt Joost-Joris van Doleweerd (35) die de digitale verandering aanjoeg.
De Amersfoortse advocaat is gadgetliefhebber: ‘Ik houd van dingen met een stekker.’ Zoals tablets: alle kantoorgenoten hebben er minimaal één. ‘Naar een zitting neem je je iPad mee. Dan heb je altijd het hele dossier bij je.’ Werkprocessen richt het kantoor efficiënter in met de applicatie Meesterwerk van Ricoh, vertelt Van Doleweerd. ‘We kunnen een hele routing uitzetten, wie wat moet doen, werkplanningen maken. Als een cliënt belt, spreek ik meteen de telefoonnotitie in en iedereen op kantoor kan daar bij. Zo weten mijn collega’s altijd precies wat er speelt.’Die efficiëntieslag maakt de diensten uiteindelijk goedkoper voor cliënten. ‘En veel prettiger.’
De overgang naar deze digitale manier van werken ging redelijk soepel, vindt Van Doleweerd. ‘Dat komt misschien omdat iedereen hier onder de veertig is.’ De grootste verandering kwam eigenlijk voor het secretariaat. Elke brief wordt nu bij binnenkomst ingescand en gaat daarna in de papierbak. ‘Ik heb wel het idee dat we daarmee vooroplopen. Als je andere advocaten vertelt dat je de post weggooit, kijken ze je echt aan. Maar wij hebben het nu beter geregeld dan toen alles nog op papier was. Als de bus hier naar binnenrijdt en het pand afbrandt, hebben wij onze dossiers nog.’
Wouter Dammers (31)
Hij zit op zolder, vertelt Wouter Dammers. ‘Ik werk vandaag thuis. Dat kan als ondernemer, hè?’ lacht hij. Geboren in 1985 is Dammers lid van generatie Y. Maar voelt hij zich ook echt zo? ‘Er bestaan wel veel cliché-uitspraken over millennials, zoals: ‘Ze houden van work-life balance’. Ja, wie niet, denk ik dan. Vroeger werkte je je de pleuris om het je de pleuris werken. Dat kan nog steeds; dat zit ook in je karakter. Of niet.’
Wel wist hij, zoals zoveel millennials, al op jonge leeftijd dat hij voor zichzelf wilde beginnen. ‘Toen ik als advocaat-stagiaire bij SOLV zat, had ik al het idee om na mijn opleiding een eigen kantoor te starten. De vrijheid sprak me aan, zelf bepalen hoe je zaken aanpakt. Als advocaat wil en moet je onafhankelijk zijn. Dat gaat als vrije ondernemer toch het best.’ Het leek Dammers mooi als hij dat op zijn vijfendertigste voor elkaar had. Uiteindelijk startte hij zijn eigen kantoor LAWFOX op zijn achtentwintigste.
Flexibiliteit, laagdrempeligheid, deskundigheid: dat bleken zijn drijfveren toen hij bezig was met zijn ondernemingsplan. ‘Ik wilde niet het zoveelste advocatenkantoor zijn. Wat voor nieuws had ik te bieden? Daar dacht ik over na. Wat willen klanten nu eigenlijk? Vanuit die optiek wil ik advocatuur bedrijven; vanuit de vraagkant, niet de aanbodkant.’
Nu werkt Dammers twee dagen vanuit huis in Tilburg en houdt hij twee tot drie dagen kantoor in Amsterdam voor zijn klanten met ICT-gerelateerde problemen. ‘Binnenkort verhuis ik naar een flexibel kantoor, waardoor ik in 190 steden in 120 landen klanten kan ontvangen. En op woensdag ben ik thuis. Dan is het papadag.’
Su-Chun Lin (33)
‘Ik wist al dat ik naast mijn zakelijke activiteiten iets terug wilde doen, iets wat ik belangrijk vind,’ vertelt vastgoed- en insolventieadvocaat bij Häcker Su-Chun Lin. In haar eerste jaar als advocaat kwam ze in aanraking met Lawyers for Lawyers. Nu is Lin voorzitter van de L4Lfocusgroep China. ‘Ik heb affiniteit met Azië. Ik ben hier geboren en getogen, maar mijn ouders komen uit Singapore. Ik ben met Mandarijnenchinees opgegroeid. Daar wilde ik wel iets mee doen: het is zonde als je een taal meekrijgt en die dan niet gebruikt.’
De focusgroep China probeert aandacht te geven aan Chinese advocaten die in moeilijkheden verkeren. ‘Schrijfacties die veel advocaten van Lawyers for Lawyers kennen doen we nog wel. Maar ons werk is ook één individu eruit halen, een profiel schetsen en mensen informeren met een verhaal dat tot de verbeelding spreekt. Zoals de zaak van mensenrechtenadvocaat Pu Zhiqiang. Zeven tweets verstuurde hij, werd toen vastgezet en veroordeeld. Zijn advocatenvergunning is nu ingetrokken, wat het einde van zijn praktijk inhoudt. Via de website en social media geven we aandacht aan zo’n zaak.’
Doordat de vrijwilligers van L4L zelf advocaat zijn, worden ze gehoord, merkt Lin. ‘Wij weten hoe belangrijk het is dat een advocaat onafhankelijk werkt en niet wordt vereenzelvigd met zijn cliënt en diens belangen. Daardoor zijn we een goede gesprekspartner voor andere ngo’s en het ministerie van Buitenlandse Zaken.’ Toch is het lastig werk, geeft Lin toe. Succes gaat langzaam en in kleine stapjes. ‘Maar het is beter dan niets doen en achteroverhangen. Dat vind ik zonde van de mogelijkheden die ik in huis heb. Ik kan in elk geval zeggen dat ik het heb geprobeerd.’
Dit artikel is verschenen in het Advocatenblad van september 2016. De hele editie is hier te lezen.