Vrije advocaatkeuze – een mooi beginsel. Maar hoe zit het als het Internationaal Strafhof je heeft opgedragen een getuige als ‘duty counsel’ bij te staan?
Ongemakkelijk… Dat moet het wel geweest zijn toen mr. X én mr. Y beiden op een ICC-zitting verschenen om een getuige bij te staan. Mr. Y was de advocaat die door de getuige zelf als raadsman was gekozen, maar door het ICC wegens tegenstrijdige belangen van zijn functie was ontheven. Mr. X was de door het internationaal strafhof aangewezen ‘duty counsel’ – maar hij werd door de getuige niet geaccepteerd. Zo’n duty counsel is (kennelijk) een adviseur met beperkte bevoegdheden die het ICC benoemt als iemand (even) zonder advocaat zit.
‘Ik heb toch zeker recht op mijn eigen advocaat?’, vroeg de getuige nog aan de voorzitter van de Trial Chamber. ‘No, you do not (…)” , antwoordde die. ‘We have appointed [mr. X] as your lawyer and that is what the decision of the Chamber is.’
En zo kon het geschieden dat mr. X tegen de wil van de cliënt aanwezig was tijdens drie zittingen, terwijl hem in alle toonaarden was verteld dat de cliënt hem niet bliefde. Mocht dat zomaar? Mr. Y vond van niet, en het Hof van Discipline is het met hem eens.
Mr. X vond dat de Nederlandse tuchtrechter niet ontvankelijk was, maar het Hof oordeelde van wel. Volgens het ‘zetelverdrag’ tussen ICC en de staat geniet ‘counsel’ weliswaar immuniteit, maar dat geldt volgens het Hof niet voor ‘duty counsel’ van getuigen. En een vergelijking met een uitspraak waarin het Hof zich onbevoegd achtte te oordelen over een advocaat bij het Joegoslaviëtribunaal ging volgens het Hof niet op omdat die advocaat toen niet in Nederland stond ingeschreven. Ook het feit dat het ICC een eigen klachtrecht kent maakte niet uit – die regeling liet ruimte voor nationaal tuchtrecht.
Mr. X had zelf aan het ICC moeten vragen zijn aanstelling te beëindigen. Dat hij zelfs geen poging had gedaan om het recht van zijn cliënt op vrije advocaatkeuze te verwezenlijken kwam hem op een waarschuwing te staan.
Trudeke Sillevis Smitt