In 1936 vindt een ‘Dexit’ plaats door Duitsland uit de Volkenbond die qua donderslag vergelijkbaar is met de Brexit uit de EU. De Volkenbond strandt uiteindelijk omdat de lidstaten niet bereid zijn om nationale soevereiniteit af te staan aan een supranationaal orgaan. Precies het argument van de tegenstanders van de EU. In 1936 volgt een verdeeld Nederland de degeneratie van de Volkenbond. Het eigen politiek bestel is sinds de economische crisis in 1929 ver uiteengedreven. Een situatie die vergelijkbaar is met het huidige verdeelde politieke landschap, mede als gevolg van de economische, migratie- en EU-crisis.
De roep op om een daadkrachtige overheid die ‘voor Nederland kiest’ wordt zowel in 1936 als nu breedgedragen. In 1936 stelt de RKSP vast dat de kiezer zich niet meer vertegenwoordigd voelt door de traditionele politieke partijen. Hierdoor ontstaan splinter- en one issue-partijen met als gevolg politieke polarisatie. Daardoor kan uiteindelijk ook in Nederland een ‘sterke man’ democratisch aan de macht komen. Geluiden die we nu ook horen bij de PvdA, het CDA en de VVD.
In 1936 wordt het lage opleidingsniveau van de Kamerleden gezien als een van de oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de volksvertegenwoordiging. De CHU wil dat juist advocaten verleid worden om de politiek in te gaan als buffer tegen extremisme. De kiezer ziet vaak weinig terug in een regeerakkoord en ervaart dit als leugenachtigheid van zijn vertegenwoordigers. Zwakke parlementsleden zijn niet in staat dit uit te leggen. Advocaten kunnen dat bij uitstek omdat zij de hoeders van de rechtsstaat zijn. Dit argument lezen we helaas in geen enkel verkiezingsprogram voor de landelijke verkiezingen in maart 2017.
Net als in 1936 gaan nu ook stemmen op om de parlementaire democratie aan te passen of te vervangen. Maar in 1936 zijn door politieke denktanks reeds alle denkbare stelsels doordacht en besproken. Conclusie: de parlementaire democratie is en blijft de beste staatsvorm.
Na 1936 treden verhoudingsgewijs veel advocaten tot het parlement toe. Heeft dat een dempend effect gehad op het beperkt extremisme in Nederland? Ik wil het graag geloven. Laten we het bij de komende verkiezingen testen: maar dan moeten advocaten wel volksvertegenwoordiger willen worden. U misschien?