Digitalisering: zes skills om bij te blijven

1. Programmeren
We zien al jaren een tendens van steeds minder dicteren. Vroeger waren het de analoge bandjes die door de secretaresse werden uitgewerkt. Vanaf de jaren negentig kregen we digitaal dicteren en spraakherkenning. Voor de nieuwe generatie blijkt dicteren, in welke vorm dan ook, niet efficiënt.

Vandaag zien wij een ontwikkeling die te vergelijken is met dicteren: het programmeren. De moderne, jonge advocaat heeft van nature belangstelling voor technologie en digitalisering. Hij kan, vaak ontstaan uit een hobby, zelf programmeren. Hij heeft creatieve ideeën over de vele toepassingsmogelijkheden van big data analytics, robotisering en artificial intelligence. Nieuwe diensten en tools ontstaan om de cliënt sneller, vollediger en beter te helpen.

Wellicht kan er een tweedeling plaatsvinden in de advocatuur of op kantoor; degenen die programmeren beheersen of interessant vinden, worden hierin verder geschoold. Anderen die zover niet kunnen of willen komen, leren in elk geval te communiceren met de cliënt over technologische issues. De advocaat moet over law tech vaardigheden beschikken. Dat betekent dat hij op zijn minst op een fatsoenlijke manier het ‘digitale gesprek’ met zijn cliënt aankan.

2. Algoritmes
De nieuwe advocaat is een zeef; in de hoeveelheid van (digitale) informatie maakt de advocaat een perfecte selectie. Wat is daarvoor nodig? De robot is een lerende machine. Hoe beter je hem leert te zoeken, hoe zuiverder het antwoord zal zijn op vragen die je stelt. Wat je vervolgens gebruikt, hangt af van tal van omstandigheden. Je zult waarschijnlijk nooit één concreet antwoord krijgen op een vraag. Wat je wel krijgt, is een voorspelling of een trend in de jurisprudentie. De advocaat zal daar zelf, op basis van zijn kennis en ervaring een conclusie of (proces)tactiek aan verbinden. De robot is een uitstekende analyticus. Hij kan vele contracten in korte tijd analyseren. De advocaat moet, als adviseur van de cliënt, de interpretatie doen en de onderhandelingen voeren. Om deze rol goed te kunnen vervullen, moet de advocaat getraind worden om de juiste vragen te stellen, de resultaten te analyseren en deze uit te leggen aan de cliënt.

Wat betekent dit voor opleidingen? Er zal veel aandacht blijven voor specialistencursussen. Maar ook voor het op een andere manier kijken naar juridische vraagstukken om vervolgens de robot aan het werk te zetten. De vaardigheden om de robot op de juiste manier in te zetten, moeten getraind worden. En misschien moeten advocaten leren begrijpen wat algoritmes kunnen en hoe zij werken [2]. Dan begrijpen ze ook wat ze zelf kunnen blijven doen en wat ze aan een machine moeten overlaten.

3. Updates IPhone
Dit klinkt heel banaal. Maar als u op YouTube kijkt naar de video ‘Legal Tech Audio’ van Casey Flaherty wordt u misschien iets bescheidener. U heeft overal een secretaresse voor? Die zijn bij veel kantoren wegbezuinigd. Bovendien gaat de secretaresse niet door uw juridische teksten of door contracten heen, dat moet u toch echt zelf doen.

Corrigeren uw kinderen u ook in de oneindige mogelijkheden van het iPhone-gebruik? Dan is dit misschien het moment daar een paar uur de tijd voor te nemen. Nodig een paar advocaten uit en uw zonen en dochters, waarbij de laatsten les gaan geven. Reversed teaching was al een hip begrip in opleidingenland, maar krijgt aldus een nieuwe dimensie.

4. Projectmanagement
Universiteiten en beroepsopleidingen besteden geen aandacht aan projectmanagement. In de praktijk zien we dat een groot deel van het werk van de advocaat bestaat uit projecten. Of het nu gaat om het inschrijven op een tender, een grote internationale herstructurering of een complexe juridische procedure. Kan een machine dit overnemen? Voor een deel wel. Denk bijvoorbeeld aan de planning (administratief of financieel), het opstellen van alle documenten of misschien een voorspelling over de mogelijke uitkomst van het geschil. Maar voor een deel niet. De advocaat moet over de (basis)vaardigheden beschikken om een project te beheersen en te begrijpen. Een middag projectmanagement zou daarom een verplicht PE punten-onderdeel moeten zijn.

5. Soft skills
Bij de grotere kantoren zijn er hele afdelingen business development gekomen. Zij ondersteunen advocaten en notarissen. Maar het acquisitiewerk moet uiteindelijk ook door de professional zelf gedaan worden. Hoewel elk kantoor, groot of klein, op dit punt ‘aan de bak’ moet en bijna geen enkele advocaat dit leuk vindt, zou je denken dat er veel acquisitie, netwerkprogramma’s en dergelijke op kantoor worden aangeboden. Niets is minder waar. Stagiaires en medewerkers worden amper opgeleid. Ook de in het verlengde van acquisitie gelegen vaardigheden als tafelmanieren en etiquette staan vrijwel nergens op het programma. Denken kantoren dat acquisitieve vaardigheden voor de advocaat een soort natuurtalent zijn? Of dat als je een beetje gezellig een biertje kunt drinken, het wel vanzelf gaat? Of, nog zo’n klassieker: ‘goed werk vertelt zichzelf wel door’. Onzin. Natuurlijk kun je geluk hebben en bij een biertje een cliënt tegenkomen, goed werk praat zich ook door, maar dat is echt iets anders dan gericht aan acquisitie doen en het acquisitieproces begrijpen. Lees eens ‘How to Win and Cultivate New Clients’ uit het Amerikaanse Advocatenblad [3]. Een helder en makkelijk leesbaar artikel dat inspiratie geeft.

Als je naar een netwerkborrel moet waar je tegenop ziet, dan is ‘The art of Schmoozing misschien een aardig artikel met onder andere een paar makkelijke ijsbrekers [4]. ‘Het Blauwe boekje’ van De Vries en Wolbrink over goede manieren zou ook eens het onderwerp van gesprek moeten zijn, dan maar een jurisprudentiebespreking minder [5]. Het gedrag van advocaten rond mobiel telefoongebruik kan wellicht beter worden. Wat trek je al dan niet aan bij een bezoek aan een cliënt? Al dergelijke onderwerpen kunnen besproken worden. Als je een eenpitter bent, check dan eens of je het allemaal nog een beetje goed doet. Je moet je eigen tegenspraak soms creëren.

Steven Van Belleghem beschrijft in zijn boek ‘When Digital becomes Human’ dat persoonlijke cliëntrelaties belangrijker worden zodra machines taken gaan overnemen van de advocaat. Het klinkt als een paradox, maar door de toenemende digitalisering zullen creativiteit, empathie en passie (de rechterhersenhelft!) nog belangrijker worden in het contact met de cliënt en daarom moeten deze aspecten tijdens trainingen meer aan de orde komen [7].

6. Social media
Weet u hoe Instagram werkt, wat Snapchat doet? U hoeft het niet allemaal zelf te gebruiken, maar u moet wel weten hoe het werkt, zeker als u bedenkt hoeveel gebruikers deze media hebben. Een van de aanbieders van deze producten kan een cliënt van u zijn. Of er komt een cliënt bij u die geschaad is door berichten op deze media en u begrijpt het probleem maar half omdat u het medium niet kent. Een werknemer heeft er last van of een werkgever vraagt u een protocol te schrijven voor het social media gebruik van zijn werknemers. Allemaal voorbeelden waarbij het handig is als u weet hoe het werkt. En dan hebben we het nog niet eens gehad over privacy.

Social media kunnen leiden tot vragen van cliënten. Het zou suf zijn als u loopt te schamperen dat het allemaal onzin is.

Dit artikel is verschenen in het Advocatenblad van januari 2017. De hele editie is hier te lezen.

[1] Casey Flaherty, spreker op Lexpo en op Pleit 2016, Advocatenblad 2016 http://www.advocatenblad.nl/?p=85696.
[2] Flaherty in het ABA Journal, Lawyers the algorithms are better than you at some things http://www.abajournal.com/legalrebels/article/lawyers_the_algorithms_are_better_than_you_at_some_things?utm_source=in.
[3] How to Win and Cultivate New Clients, Sarah Freeman, 17 november 2014.
[4] Networking Tips for lawyers: the art of Schmoozing, Lexis nexis legal newsroom.
[5] Stefan de Vries en Roel Wolbrink, Het Blauwe Boekje, Stijlgids over manieren, eten, drinken en kleding, New Tailor Holding, 2016. Roel Wolbrink, Businessettiquette 3.0, Academic Services, 2011.
[6] Stephen Van Belleghem, When Digital becomes Human, LannooCampus, ISBN 978 90 820 3376 2.
[7] Christ’l Dullaert, Yoga in je Toga; over flexibilisering en andere trends in de advocatuur, Sdu, 2012, p. 66 e.v. Ontwikkel 6 nieuwe zintuigen.