Opvang van asielzoekers, aanpak van terrorisme, toegang tot het recht, rechten van verdachten. Tijdens de komende verkiezingen spelen er heel wat thema’s die relevant zijn voor advocaten. Een overzicht van de standpunten van acht politieke partijen.
Door Sabine Droogleever Fortuyn
In de (concept)verkiezingsprogramma’s van acht grote partijen is rechtsbijstand een veel genoemd thema. PvdA, SP, D66, GroenLinks en 50PLUS noemen het onderwerp expliciet (zie overzicht op pagina 30-31). Deze vijf zeggen de toegang tot het recht voor minvermogenden te willen verbeteren. ‘Iedereen moet de gang naar de rechter kunnen maken, ook mensen met een laag inkomen. Er komt meer geld beschikbaar voor gesubsidieerde rechtsbijstand. De PvdA wil dat alle barrières om je recht te kunnen halen worden weggenomen,’ schrijft de PvdA. De SP wil daarnaast dat de vergoedingen voor sociaal advocaten worden verhoogd. Andere partijen spreken zich minder expliciet uit, of helemaal niet. Het CDA schrijft wel over de rechtsstaat, maar niet direct over toegang tot gefinancierde rechtsbijstand. De PVV gaat er in het ultrakorte verkiezingsprogramma (één pagina) helemaal niet op in. Ook de VVD houdt zich op de vlakte.Wat betreft de financiering voor de rechtspraak, zeggen de liberalen de huidige financiering niet te willen bijstellen. De SP daarentegen is voor extra investeringen in de rechtspraak ‘om kwaliteit te blijven leveren en digitalisering in goede banen te leiden’. CDA, D66 en GL pleiten ook voor voldoende middelen en investeringen in de rechterlijke macht.
Het ministerie van Veiligheid en Justitie komt ook bij verschillende partijen langs in het verkiezingsprogramma. GroenLinks, SP, 50PLUS en D66 willen de samenvoeging van 2010 ongedaan maken en de boel splitsen. Het CDA ziet daarin geen oplossing, de PvdA, VVD en PVV laten zich er niet over uit.
De meeste partijen tonen zich gecharmeerd van mediation. Zo kan de rechterlijke macht volgens hen worden ontlast. Wel leggen ze hun eigen accenten. Het CDA wil bij elke scheiding waarbij kinderen betrokken zijn een mediator inschakelen. De PvdA focust op herstelbemiddeling in het strafrecht.
(klik op de afbeelding voor een grotere weergave)
Levenslang
Partijen besteden in hun programma’s ook veel aandacht aan strafrecht. De aanpak van cybercriminaliteit staat hoog op de agenda. Daarbij pleiten veel partijen voor harder straffen. Het CDA wil het moment van voorwaardelijke vrijlating uitstellen (zie kader op pagina 31). De VVD vindt dat de maximale gevangenisstraffen voor doodslag moeten worden verhoogd van vijftien naar dertig jaar en voor moord van dertig naar veertig jaar. De PVV wil veroordeelden met een dubbele nationaliteit denaturaliseren en uitzetten. 50PLUS wil de aangebrachte schade op de relschoppers gaan verhalen. Daarbij pleit de partij voor meer gevangenisstraffen in plaats van werkstraffen. SP wil witteboordencriminaliteit hard aanpakken. GroenLinks en PvdA slaan een ander weg in. Zij zetten het strenger straffen van discriminatie op de agenda.
Opvallend is dat rechten van verdachten en veroordeelden in veel verkiezingsprogramma’s niet voorkomen. D66 en GroenLinks vormen hierop een uitzondering. Bij levenslang bepleit D66 een tussentijdse rechterlijke toets na vijfentwintig jaar. GroenLinks wil na twintig jaar een toets. Uit het verkiezingsprogramma blijkt niet of het om een rechterlijke toets gaat.
GroenLinks wil de rechtsbescherming van verdachten vergroten door advocaten spreekrecht te geven bij politieverhoren. D66 is tegen OM-afdoeningen buiten de rechter om. ‘Zonder dat zij zich dit realiseren en zonder een onafhankelijke toets, kunnen jongeren met OM-afdoeningen een strafblad krijgen,’ schrijft de partij. Ook is de partij tegen het opleggen van minimumstraffen. ‘Deze ontnemen rechters de mogelijkheid om per individuele zaak een passende straf op te leggen’, is te lezen in het verkiezingsprogramma.
Preventief opsluiten
Los van nationale thema’s zijn de verkiezingsprogramma’s doordrongen van de internationale problematiek zoals het terrorisme en de vluchtelingencrisis. Alle acht de partijen besteden aandacht aan terrorismebestrijding. De PVV is voor het preventief opsluiten van radicale moslims. De partij wil Syriëgangers niet meer terug laten keren naar Nederland en islamitische uitingen die in strijd zijn met de openbare orde verbieden. Ook wil de partij alle moskeeën en islamitische scholen sluiten en de Koran verbieden.
VVD stelt zich op het standpunt dat iemand die zich aansluit bij een terroristische organisatie het recht verliest om Nederlander te zijn, veroordeeld of niet. Terugkerende strijders wil de VVD meteen achter slot en grendel zetten.
Het CDA is gematigder. Terugkerende jihadstrijders worden preventief opgesloten om eerst onderzoek te doen naar hun verblijf in oorlogsgebied en het risico dat ze vormen in de samenleving. Het CDA zegt moskeeën te willen sluiten die activiteiten organiseren die in strijd zijn met de rechtsorde.
D66 is voor een betere coördinatie op Europees niveau bij terrorismebestrijding. Ook de PvdA en de SP zijn voor een effectievere internationale samenwerking tussen opsporings- en inlichtingendiensten. 50PLUS kondigt aan het budget voor internationale terrorismebestrijding, inlichtingendiensten en de aanpak van jihadisten met 500 miljoen euro op te schroeven.
Verschillende partijen besteden ook specifieke aandacht aan privacy en mensenrechten bij terrorismebestrijding. Zo schrijft GroenLinks dat veiligheidsdiensten geen sleepnet mogen inzetten om grootschalige communicatie af te tappen. Ook de VVD vindt dat de overheid terughoudend moet zijn in het verzamelen en gebruiken van persoonlijke informatie. D66 is voor een verruiming van het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens. De autoriteit houdt al toezicht op de politie, maar moet volgens D66 ook een stoel krijgen aan tafel bij de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). De PvdA stelt dat de partij zich, ook bij terrorismebestrijding, te allen tijde aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens houdt.
Over de opvang van asielzoekers liggen de standpunten mijlenver uit elkaar. Grenzen dicht, schrijft de PVV. De partij wil geen asielzoekers en geen immigranten uit islamitische landen meer toelaten. Daarbij wil de PVV alle verleende verblijfsvergunningen voor bepaalde tijd intrekken en alle asielzoekerscentra sluiten. VVD schrijft in te zetten op voldoende veilige opvang in de regio zelf, zodat asielaanvragen in Europa overbodig zijn. In extreme situaties nodigt de VVD vluchtelingen uit zich in Europa te vestigen. Het CDA wil vluchtelingen in nood in Nederland opvangen, maar het perspectief is gericht op terugkeer. D66 en de PvdA pleiten voor een Europees asielbeleid. GroenLinks zet in op meer geld voor opvang in de regio, hervesting van kwetsbare groepen in Europa en het verhogen van het aanbod voor hervestiging van vluchtelingen in eigen land.
Een onderwerp dat in de verkiezingsprogramma’s niet aan bod komt, maar wel relevant is voor advocaten is de inperking van het fiscaal verschoningsrecht, zoals VVD-staatssecretaris Wiebes (Financiën) begin dit jaar voorstelde. Dat kan wel onderdeel worden van het regeerakkoord.
Dit artikel is verschenen in het februarinummer van het Advocatenblad. Meer over de verkiezingen vindt u in ons Dossier Verkiezingen.
