Ons rechtssysteem is minder effectief geworden, mist ruimte voor de menselijke maat en regels belemmeren innovatie van het systeem. Deze conclusies komen naar voren in het rapport Menselijk en Rechtvaardig, een rechtsstaat voor iedereen? van het Hague Institute for Innovating Law (HiiL).
De mate waarin geschillen worden opgelost, is de afgelopen jaren verminderd, concludeert het rapport van HiiL. Waar in 2009 nog 60 procent van de geschillen werd opgelost, is dat percentage in 2014 geslonken tot 51. 68 procent van de rechtzoekenden bereikt zijn doelen geheel of gedeeltelijk, 26 procent bereikt niets, zo staat te lezen in het rapport.
Rechters, advocaten, wetgevers, ambtenaren, ombudslieden, geschillencommissies, officieren van justitie, politieagenten en andere hoeders van de rechtsstaat werken harder en professioneler dan ooit. Tegelijkertijd vinden rechtzoekenden vaak geen erkenning, begrip, excuus of herstel binnen het huidige systeem, concludeert HiiL.
Het rapport komt bovendien tot de bevinding dat het Openbaar Ministerie niet de juiste prioriteiten stelt. ‘Een boete voor te hard rijden wordt ongelooflijk efficiënt geïnd. Met een ontzagwekkende vasthoudendheid. Maar van de mensen die zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf lopen er meer vrij rond dan er achter de tralies zitten.’
‘Voor de meeste veel voorkomende conflicten is inmiddels diepgaand onderzocht hoe het beter zou kunnen. Tal van innovaties liggen klaar en komen eraan.’ Manieren om het rechtssysteem te verbeteren, worden volgens het rapport van HiiL tegengehouden door vele institutionele regels. ‘Alleen juristen (opgeleid aan Nederlandse universiteiten volgens strakke eisen) zijn advocaat.’ Als voorbeelden van wat niet of onder zeer beperkte voorwaarden mag, wordt genoemd: Referral fees betalen aan ondernemingen die marketing/onderdelen dienstverlening doen of online dienstverlening zonder persoonlijk contact in een kantoor.
HiiL schrijft dat het ministerie van Veiligheid en Justitie mogelijk zal worden opgesplitst. ‘Bij de vormgeving van een nieuw ministerie, zouden de belemmeringen voor innovatie moeten worden weggenomen.’ Een eenmalige investering van 100 miljoen euro is er volgens HiiL voor nodig om deze extra ruimte voor innovatie te realiseren.
