De Raad van State maakt zich zorgen over de groeiende tegenstelling tussen democratische en juridische legitimatie. Dat blijkt uit het jaarverslag 2016 van de hoogste algemene bestuursrechter en adviesorgaan.
Volgens het jaarverslag is er vaak weinig begrip voor als maatregelen ‘die iedereen wenst’ op juridische bezwaren stuiten. ‘Wordt daaraan toegegeven, dan zullen uiteindelijk rechtsverhoudingen moeten wijken voor krachtsverhoudingen.’ Een voorbeeld daarvan is de Polen, waar de regering na de verkiezingen een reorganisatie van de rechterlijke macht in gang zette die de constitutionele rechtspraak beknotte en de onafhankelijkheid van de rechter aantastte.
De Raad van State zet onder andere kritische kanttekeningen bij referenda. ‘Dat verdraagt zich niet met het ad-hoc-karakter van besluitvorming door referenda, incidentele burgerbetrokkenheid en andere vormen van betrokkenheid zonder verantwoordelijkheid voor de gevolgen.’
De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State besteedde in 2016 ruim aandacht aan de leesbaarheid en toegankelijkheid van haar uitspraken. De afdeling was eerder al begonnen om sommige lange uitspraken te voorzien van een samenvatting. In 2016 werd dit verder verfijnd door uitspraken ook op andere onderdelen meer toegankelijk te maken. Het gaat daarbij onder meer om het opnemen van context, leeswijzers, tussenkopjes en het weergeven van het wettelijke kader in een bijlage bij de uitspraak.
Veel ruimte in het jaarverslag is er voor wetgeving en innovaties. ‘De wetgever moet er meer dan voorheen op toezien dat wetgeving innovatie niet onnodig belemmert. Waar mogelijk moet de wetgever wetgeving verbeteren of vernieuwen wanneer nieuwe ontwikkelingen daarom vragen. Al blijkt bestaande wetgeving vaker dan gedacht ruimte te bieden om veranderingen te accommoderen.’
Aan de Afdeling Advisering werden 447 zaken ter advisering voorgelegd. In 430 zaken is een advies uitgebracht. Het grootste deel van de aanvragen (330 zaken) ging om de verplichte advisering over (rijks)wetsvoorstellen en algemene maatregelen van (rijks)bestuur. Afgelopen jaar werden 28 initiatiefwetsvoorstellen voor advies voorgelegd. Dat is het hoogste aantal dat ooit in één jaar bij de Afdeling advisering is ingediend. Verder zijn vijf nota’s van wijziging voorgelegd voor advies.
In 2016 kwamen 11.723 nieuwe zaken binnen en deed de Afdeling bestuursrechtspraak 10.972 zaken af: 1.409 zaken in de Ruimtelijke-ordeningskamer, 3.161 zaken in de Algemene kamer en 6.402 zaken in de Vreemdelingenkamer. De gemiddelde doorlooptijd van het totaal aantal afdoeningen bedroeg in 2016 achttien weken en is daarmee afgenomen ten opzichte van 2015 (22 weken).