Op het oog was het een gewone maandag, maar voor de Rechtspraak droeg 12 juni een licht historisch karakter. Op die dag ging bij de Nederlandse rechtbanken het verplicht digitaal procederen van start. Vanaf nu kost het geen vier dagen maar vier seconden om een zaak te beginnen.
Vooralsnog betreft het uitsluitend de asiel- en bewaringszaken in het bestuursrecht die volledig papierloos zijn. In september volgen de civiele handelszaken, in Midden-Nederland en Gelderland. Volgend voorjaar staat de uitrol naar alle arrondissementen gepland.
Advocaat Niek Vollebergh uit Breda is één van de gebruikers van het eerste uur, sinds de digitale procesgang eind 2015 op vrijwillige basis mogelijk werd. Hij heeft de techniek in anderhalf jaar tijd aanmerkelijk zien verbeteren. Aanvankelijk was het systeem traag en storingsgevoelig, maar de laatste tijd gaat het prima. ‘De voordelen zijn enorm. Ik heb via mijn laptop toegang tot al mijn zaken, waar ik ook ben.’ De kans op storing blijft wat griezelig, vindt Vollebergh, zeker wanneer een 24-uurstermijn geldt, met de dreiging van uitzetting op de achtergrond. ‘Je zal dan maar net zonder internet zitten. Gelukkig zijn de griffiers altijd goed bereikbaar en behulpzaam.’
Papiervreters
De afgelopen jaren zijn er al meer dan 7000 asiel- en bewaringszaken digitaal afgehandeld. De Amsterdamse rechter Guus Harten hoopt dat de vele vrijwillige vlieguren met het digitaal procederen nu voor een zachte landing gaan zorgen. ‘Het vergt wel een enorme inspanning, van alle betrokkenen. We zijn echte papiervreters, behendig met dikke stapels papieren dossiers. Die vaardigheden raken nu achterhaald.’
Digitale rechtspraak maakt het werk op den duur sneller, gemakkelijker en goedkoper, denkt Harten. ‘Het logistieke proces duurde veel te lang. Nu vergt het geen vier dagen meer om een zaak te starten, maar vier seconden. Een dossier opbouwen is nu in twee uur gebeurd. Dat kostte eerst weken. Een ongekende verbetering.’
Eén ding wil Harten nog wel kwijt. Advocaten hebben de ‘hinderlijke eigenschap’ alle documenten in één pdf-bestand te stoppen en dat vervolgens te uploaden. Heel onoverzichtelijk, volgens Harten. Een document per bestand is hem liever. Maar dat vindt Vollebergh dan weer niet zo’n goed idee. Als kersverse éénpitter moet hij alles zelf doen, zonder secretariële ondersteuning. Het kost hem een boel tijd om van elk document een aparte pdf te maken. Alles in één keer naar een bestand kopiëren is wel zo snel.
Handelszaken
In september volgt het digitaal procederen in civiele handelszaken, om te beginnen in Midden-Nederland en Gelderland. Dat wordt ingewikkelder, om de eenvoudige reden dat er bij die zaken meer partijen betrokken zijn. D-day wordt dan ook spannender, want tot dusver zijn er nauwelijks zaken op vrijwillige basis digitaal uitgeprocedeerd. Toch denkt rechter Selinde Bokx-Boom dat digitalisering flinke voordelen gaat brengen. ‘De voorspelbaarheid van de rechtspraak wordt groter. De werkwijzen van de verschillende arrondissementen, die nu nog vaak uiteen lopen, worden beter op elkaar afgestemd.’ Ook belangrijk: rechters komen straks eerder tot een uitspraak. Niet dat KEI het tekort aan rechters oplost. ‘Maar dankzij het digitale systeem heb je alle stukken overal beschikbaar, kun je veel beter plannen, je beter voorbereiden en daarmee eerder tot een uitspraak komen.’
De traditionele dagvaarding kan straks ook bij het oud papier. Daarvoor in de plaats komt de procesinleiding en het oproepingsbericht. Bokx-Boom: ‘Laten we eerlijk zijn. Aan de dagvaarding is vaak geen touw vast te knopen. Niet voor de burger, maar ook niet voor mij. We hebben de teksten vernieuwd en onlangs voorgelegd aan een burgerpanel. Dat begreep het zowaar. We krijgen nu een ambtelijk stuk dat toegankelijk en begrijpelijk is, en ontzettend beter dan het was.’