De vakantieperiode komt eraan. Tijd voor een goed boek. Welke boeken over of geschreven door advocaten horen absoluut in de koffer? Het Advocatenblad selecteerde ruim twintig klassiekers en bijna-klassiekers.
Onder redactie van Francisca Mebius
Franz Kafka – Het proces (Uitgeverij Athenaeum, 1925)
Het proces gaat over een procuratiehouder, Josef K., die op een morgen gearresteerd wordt en een proces tegen zich ziet aangespannen. K. wordt ondergedompeld in een vreemde wereld van armoedige griffieburelen in afgelegen buitenwijken en van grote, onverlichte ruimten waarin plotseling advocaten, rechters van instructie, aalmoezeniers en hoeren opduiken. Het wordt nooit duidelijk waar de zaak over gaat. Een ietwat ingewikkelde en beklemmende, maar nog steeds lezenswaardige roman, waarin andere waarden, normen en denkwetten gelden dan ‘normaal’.
Christiaan Alberdingk Thijm – Het proces van de eeuw (Lebowski, 2011)
Eppo Boetselaar is een jonge, hongerige advocaat die terechtkomt bij het prestigieuze Schwaab & Helvoeth aan de Zuidas. Als hij mag werken voor de narcistische oprichter van kantoor gaat het mis. Opgejaagd door de urennorm en de onbegrensde ambitie van zijn bazen maakt Eppo fouten. Hij raakt verstrikt in zijn eigen leugens en sleept Helvoeth mee in zijn val. Wanneer Schwaab & Helvoeth hem voor de rechter daagt, besluit hij zijn eigen zaak te verdedigen. Een realistisch verhaal. Grappig en beeldend geschreven.
Ferdinand Bordewijk – Karakter (Nijgh & Van Ditmar, 1938)
Jacob Katadreuffe is bezeten van het verlangen advocaat te worden. Als zoon van een arme ongehuwde moeder in het vooroorlogse Rotterdam zet hij alles op alles om zijn doel te bereiken. Zijn vader, de machtige deurwaarder Dreverhaven, werkt hem echter in alle opzichten tegen. Waarom? Een meesterwerk van een auteur die ook advocaat was. Bijna tachtig jaar na publicatie nog steeds de moeite waard om te lezen.
Geert-Jan Knoops – Advocaat van de vijand (A.W. Bruna Uitgevers, 2010)
In 2001 wordt de Jemeniet Abu Salid opgepakt in een dorpje in Afghanistan. De Amerikanen zien hem als een belangrijke terreurverdachte die betrokken was bij het plannen van aanslagen en sluiten hem op in Guantanamo Bay. Salid ontkent echter dat hij iets wist van de plannen van Al Qaida. Hij was slechts de chauffeur van Bin Laden. Advocaat Matthew Baldwin staat hem bij en raakt overtuigd van de oprechtheid van Salid. Een lange strijd om het recht volgt. De deskundigheid van advocaat Knoops is voortdurend voelbaar tijdens het lezen. Hij schrijft zoals hij spreekt: zorgvuldig en foutloos.
Inez Weski – De jacht op het recht (Querido, 2014)
Op een filosofische manier tekent strafrechtadvocaat Inez Weski in dit boek haar associaties bij ontwikkelingen op het gebied van strafrecht en de strafrechtadvocatuur op. Het recht vergelijkt ze met een opgejaagd prooidier.
Weski neemt de lezer mee op reis langs haar observaties van en gedachtestromen over ons rechtssysteem, die ze gedurende een jaar bijhield. Daarbij probeert ze het recht en de rol van de advocaat daarin beter te begrijpen en zoekt ze naar vaste waarden van het recht. Ze sluit aan op de actualiteit en ervaringen uit haar eigen praktijk. Speciale aandacht schenkt de strafpleiter aan inbreuken op het recht. Zoals bezuinigingen op gefinancierde bijstand, uitbreidende opsporingsdiensten of de schending van de positie van geheimhouders. Gevangenissen vergelijkt ze met gebouwen ‘waar je met ademen, zo voelt het, moet wachten tot je weer buiten bent en die kennelijk vacuüm getrokken zijn’. Een inspirerend boek voor (strafrecht)advocaten, die over hun vak en het systeem hun gedachten de vrije loop willen laten. Niet zonder af en toe te grinniken of schaterlachen.
A.F.Th. van der Heijden – Advocaat van de hanen (Querido, 1991)
A.F.Th. van der Heijden laat een bijfiguur uit De tandeloze tijd 3, mr. Ernst Quispel, uitgroeien tot hoofdpersoon van Advocaat van de hanen, deel 4 in zijn romancyclus. Een achttienjarige jongen overlijdt onder vage omstandigheden in een politiecel. Mr. Quispel wordt ongewenst gevraagd de nabestaanden bij te staan. Onder druk accepteert hij, maar hij verricht zijn taak dubbelhartig en zet daarmee zijn geloofwaardigheid, zijn carrière en de veiligheid van zijn gezin op het spel. Perfect uitgedachte roman. Een hoogtepunt uit de Nederlandse literatuur die nog steeds heel goed mee kan op vakantie.
Simon Vuyk – Meesterschrijvers (Just Publishers, 2012)
In Meesterschrijvers bespreken 25 van ‘s lands bekendste strafpleiters hun meest geruchtmakende zaken. Legal thrillers over moord, doodslag, noodweer bij woninginbraak, zedenzaken, levenslang of tbs, omstreden rechercheonderzoeken, opmerkelijke veroordelingen en vrijspraken. Een mooie inkijk in de wereld van de strafadvocatuur met ongelofelijke, maar altijd waargebeurde zaken.
Harper Lee – To Kill a Mockingbird (Warner Books Inc., 1960)
Door velen gezien als dé advocatenklassieker bij uitstek. Het boek over advocaat Atticus Finch en zijn kinderen is al tientallen jaren oud, maar leest nog altijd als een trein. De roman (Nederlandse titel: Spaar de spotvogel) biedt een prachtig maar confronterend beeld van het Alabama tijdens de jaren dertig van de vorige eeuw. Het thema, rassendiscriminatie, heeft evenmin aan actualiteit ingeboet. Schrijfster Harper Lee, die vorig jaar overleed, liet nog een tweede boek achter over Atticus Finch. Go Set a Watchman handelt twintig jaar later, maar werd eerder geschreven. Dat verklaart wellicht waarom het niveau van de ‘Mockingbird’ niet is gehaald.
Romano van der Dussen Twaalf jaar onschuldig in de cel (Uitgeverij Brandt, 2016)
Op 2 december 2003 loopt de dan dertigjarige Romano van der Dussen na een ochtend zonnen een strand van de Spaanse Costa del Sol af als twee agenten hem staande houden. Het is het begin van twaalf jaar onschuldig vastzitten in een cel, veroordeeld voor verkrachting en aanranding.
Schrijver en journalist Edwin Winkels tekent zijn verhaal op. Hij volgt Van der Dussen van het moment op het strand tot een paar maanden na zijn vrijlating begin 2016. Tijdens het lezen, springen gelijk de juridische blunders in het oog. Een foutieve osloconfrontatie, geen cautie, geweld tijdens verhoren, pas na maanden een tolk en laat in het verhoorproces bijstand van een advocaat zijn enkele voorbeelden; de lijst is aardig lang. Van der Dussen ziet door verschillende overplaatsingen vele Spaanse gevangenissen van binnen en loopt tegen torenhoge muren van bureaucratie, corruptie en politieke spelletjes aan. Indrukwekkend is dan ook de transformatie van onzekere, bange man naar geharde gevangene, terwijl ondertussen hoop op vrijlating blijft. Een absolute must read, wellicht alleen niet op een Spaans strand.
John Grisham – De verdediging (A.W. Bruna Uitgevers, 2015)
De verdediging vertelt het verhaal van Sebastian Rudd, een ongewone advocaat. Hij werkt vanuit een kogelvrije bestelbus die helemaal aan zijn eisen is aangepast, compleet met internet, bar, geheim wapenvak en een zwaarbewapende chauffeur. Geen kantoor, geen partners en slechts één werknemer: zijn chauffeur die ook fungeert als zijn bodyguard, juridisch assistent en vertrouweling.
Een drugsverslaafde, een jongen met tattoos die lid is van een satanische sekte en wordt beschuldigd van het verkrachten en vermoorden van twee meisjes, een ter dood veroordeelde gangster en andere duistere types behoren tot zijn clientèle. Rudd doet alles om te winnen en vindt dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces, zelfs als hij moet bedriegen om dat voor elkaar te krijgen. In dit boek behandelt Grisham zes rechtszaken die verbindende elementen bevatten, zoals zijn strijd met zijn ex-vrouw Judith om de rechterlijke macht over hun zoon en zijn voorliefde voor kooigevechten. Rudd wordt op een zeer kleurrijke en levendige manier neergezet waardoor het boek levensecht is. Spannend en meeslepend met een vleugje humor en hilariteit. Ideaal dus tijdens een ontspannen vakantie.
Scott Turow – De aanklager (Luitingh, 1987)
Openbaar aanklager Rusty Sabich wordt belast met het onderzoek naar de moord op Carolyn Polhemus, zijn ex-collega en geliefde. Tijdens het onderzoek wordt er bewijsmateriaal gevonden dat zo alarmerend en belastend is dat zijn positie in het geding komt en hij zelf oog in oog met de jury komt te staan. Dit tijdloze rechtbankdrama, vertaald uit het Engels en verfilmd, is vlot en doeltreffend geschreven en geeft een realistisch beeld van de Amerikaanse rechtsgang.
David Baldacci – De zesde man (A.W. Bruna Uitgevers, 2011)
In de extreem beveiligde staatsgevangenis Cutter’s Rock wordt seriemoordenaar Edgar Roy gevangengehouden, in afwachting van zijn rechtszaak. Privédetectives Sean King en Michelle Maxwell worden door Roys advocaat Ted Bergin gevraagd hem bij te staan. Maar onderweg naar hun eerste bespreking treffen King en Maxwell het levenloze lichaam van Bergin in zijn auto aan. Wanneer King en Maxwell in Roys verleden graven, komen ze tegenover een zeer machtige vijand binnen de overheid te staan. Een fantasierijke thriller met scherpe wendingen en een spannend plot.
Michael Connelly – De Lincoln-advocaat (Boekerij, 2005)
De klantenkring van advocaat Mickey Haller, die kantoor houdt op de achterbank van zijn Lincoln, is een treurige doorsnee van de onderkant van de samenleving. Als Haller voor de verandering eens wordt ingeschakeld door een vermogende, goed betalende cliënt uit Beverly Hills, kan hij zijn geluk niet op. Het resulteert in een spannende rechtbankthriller over geweten en schuld en met goed uitgedachte personages. Meesterlijk geschreven met een spannend en goed plot.
Fleur Brockhus – De Urenfabriek (The House of Books, 2012)
De Urenfabriek beschrijft het harde bestaan van advocaat-stagiaire Felice met haar veeleisende patroon Ria bij het fictieve advocatenkantoor Blick & Bleecker. Van een sociaal leven is door lange dagen en overuren steeds minder sprake, de werkzaamheden zijn niet helemaal wat ze ervan had verwacht en ook een cliché affaire met een collega ontbreekt niet. Al met al prima leesmateriaal voor op een strandbedje.
Het boek is vlot leesbaar en biedt veel verwijzingen naar Facebook en Twitter, in 2012 sterk in opmars. Advocatenkantoor Blick & Bleecker lijkt te zijn gebaseerd op het Amsterdamse Zuidas-kantoor Stibbe, waar Brockhus twee jaar stage liep voordat ze advocatuur vaarwel zei. Zelf houdt de schrijfster, die tegenwoordig een tekstbureau runt, vol dat het gaat om een mengeling van verhalen van mensen bij verschillende kantoren. Feit blijft dat het boek veel herkenbare situaties weergeeft en nog steeds actueel is met het oog op het aantal burn-outs in de advocatuur (zie Advocatenblad, editie november 2016).
Britta Böhler – De goede advocaat (Cossee Uitgeverij, 2017)
Misschien niet het meest ontspannende boek voor onder de parasol, maar wel een beetje verplichte kost. Böhler beschrijft aan de hand van legio voorbeelden uit literatuur en film welke ethische normen gelden voor een goede advocaat. Böhler heeft geen compleet setje gedragsregels opgesteld, maar biedt vooral stof tot nadenken. Dat doet ze met een prettige en toegankelijke schrijfstijl. Bijkomend voordeel: het is maar een dun boekje. Kunt u daarna verder met een fijne klassieker.
Graeme Macrae Burnet – Zijn bloedige plan (Hollands Diep, 2017)
We tellen 1869. Een gewelddadige drievoudige moord in een afgelegen gemeenschap in de Schotse Hooglanden leidt tot de arrestatie van de jongeman Roderick Macrae. Aan zijn schuld wordt niet getwijfeld, maar waarom hij zijn gruweldaad pleegde, blijft de vraag. Is hij ontoerekeningsvatbaar of weet hij precies wat hij op zijn geweten heeft? Alleen zijn advocaat kan hem in Zijn bloedige plan nog redden van een touw om zijn nek.
Tijdens zijn zoektocht naar informatie over zijn grootvader, stuit Burnet op documenten gerelateerd aan de zaak van Roderick Macrae, een eenvoudige pachterszoon. Hoewel aan de authenticiteit van die documenten wordt getwijfeld, levert het een intrigerend verhaal op, waarbij doorlezen tot de laatste bladzijde geen probleem zal zijn. Burnet biedt de lezer een uitgebreide en heldere inkijk in de zaak, met daarnaast een goed beeld van het harde boerenleven in die tijd. Let wel: het boek is geen strandroman, maar bestaat uit verschillende delen met onder andere medische rapporten, getuigenverklaringen en het proces.
Ken Rijock – De witwasser (Boekerij, 2014)
De witwasser vertelt het verhaal van een gelauwerd Vietnamveteraan, advocaat en een van ‘s werelds beruchtste witwassers. Jarenlang actief als tussenpersoon tussen de Colombiaanse drugsbaronnen en de Amerikaanse drugskartels. Om een lange gevangenisstraf te ontlopen, stemt hij in met een deal en sindsdien werkt hij samen met de FBI, banken en overheden om de nieuwe generatie witwassers te ontmaskeren. Een fascinerend levensverhaal.
Ferdinand von Schirach – Schuld (De Arbeiderspers, 2011)
Von Schirach, strafrechtadvocaat in Berlijn, heeft waargebeurde misdrijven tot prachtige literatuur omgebouwd. In verslagen van de verschillende zaken worden dader en slachtoffer invoelend en treffend beschreven en goed en kwaad en schuld en onschuld nauwkeurig tegen elkaar afgewogen. De verhalen uit Schuld werden in 2015 door de ZDF verfilmd en uitgezonden als zesdelige Krimi onder de titel ‘Schuld nach Ferdinand von Schirach’.
John Kralik – Elke dag een glimlach (Boekerij, 2011)
John Kralik, jarenlang advocaat, besluit na een moeilijke periode van scheiding, faillissement en uithuiszetting een jaar lang elke dag een bedankbriefje te schrijven aan bekenden. De lezer leert hoe je leven op deze manier een heel andere wending kan krijgen. Na dit jaar werd Kralik benoemd tot rechter bij het Hooggerechtshof van Los Angelos. Een vlot geschreven boek dat de lezer aan het denken zet.
Albert Camus – De val (De Bezige Bij, 1956)
De val is een verhaal over een advocaat die niet ingreep toen hij zag hoe een vrouw zelfmoord pleegde. De advocaat raakt bekneld in zijn schuldgevoelens, zondert zich af, verliest zijn baan en zijn vrouw, en raakt aan de alcohol. Terwijl hij ziek in bed ligt, vertelt hij op poëtische manier zijn verhaal aan een persoon waarover de lezer niets te weten komt. Een lange monoloog voor de aandachtige lezer.
Jens Lapidus – Viproom (A.W. Bruna Uitgevers, 2014)
Najdan komt na acht jaar cel op vrije voeten. Hij is genezen van de misdaad, maar krijgt dan de vraag om het slachtoffer van een ontvoering op te sporen. Samen met Emelie Jannson, een medewerkster van advocatenkantoor Leijon, begint hij aan het onderzoek van de ontvoering van zakenman Philip. Naarmate ze dieper graven, blijkt die zich bezig te houden met duistere zaken.
De Zweedse auteur Jens Lapidus is naast schrijver strafrechtadvocaat en heeft met Viproom een pageturner gecreëerd. De thriller roept de sfeer op van de tv-series The Killing en The Bridge, al worden zijn werken – hij heeft inmiddels zeven boeken op zijn naam – ook wel vergeleken met Stieg Larsson.
Het boek laat zien hoe makkelijk de overstap van een normaal leven naar de criminele wereld vol snel geld is. Prettig zijn de snelheid van het boek en de gelegenheid die de auteur biedt om inzicht te krijgen in het brein van de hoofdpersonages. Wel gaat het verhaal hier en daar van de hak op de tak, waardoor het boek minder geschikt is om zo af en toe eens tussendoor te lezen. Neem er dus de tijd voor, bij voorkeur onder het genot van een koud biertje.
Dit artikel is verschenen in het Advocatenblad van juni 2017.