Het aantal strafzaken is in bijna tien jaar tijd met 28 procent gedaald. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
In 2016 nam het OM in 203.000 zaken een beslissing. In 2007 waren dat nog ruim 280.000 zaken. Ook strafrechters deden minder misdrijfzaken af dan in 2007. Het aantal daalde met 28 procent van zo’n 128.000 zaken in 2007 naar 94.000 zaken in 2016.
In 2016 werd 20 procent van de door het OM afgedane misdrijfzaken onvoorwaardelijk geseponeerd. Dat percentage is tweemaal zo hoog als in 2007. Daarnaast seponeerde het OM 4 procent van de zaken voorwaardelijk. Dat is eveneens een verdubbeling ten opzichte van 2007.
Het OM bood 4 procent van de verdachten in 2016 een transactie aan. De verdachte werd dan niet vervolgd, maar moest een taakstraf uitvoeren of een boete of schadevergoeding betalen. Ook kan het OM sinds 2008 voor sommige lichtere vergrijpen een strafbeschikking opleggen. Dat gebeurde bij 16 procent van de zaken. Ruim de helft van de verdachten moest voor de rechter verschijnen.
Vrijspraak en sancties
Voor het eerst sinds 2007 daalde het percentage vrijspraken. In 2016 deed de rechter in 94 duizend zaken uitspraak. In 11 procent van die uitspraken besliste de rechter tot vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging. Dat percentage was iets lager dan in 2015. Tussen 2007 en 2015 nam het percentage vrijspraken nog toe. Ook het percentage schuldigverklaringen zonder straf nam in deze periode toe, om in 2016 weer te dalen. In het grootste deel van de zaken (85 procent) volgde een schuldigverklaring met straf.
In de afgelopen tien jaar daalde het aantal sancties dat de rechter oplegde in misdrijfzaken met 36 procent. Het aantal opgelegde (gedeeltelijk) onvoorwaardelijke gevangenisstraffen bleef in deze periode ongeveer gelijk. Wel zijn in 2016 meer gevangenisstraffen korter dan 6 weken opgelegd dan in 2007. Het aantal voorwaardelijke gevangenisstraffen daalde met 20 procent. Tussen 2007 en 2016 legde de rechter 56 procent minder geldboetes op. Het aantal werkstraffen in 2016 lag 22 procent lager dan in 2007.
Het aantal bijkomende straffen, zoals ontzetting uit de rijbevoegdheid of verbeurdverklaring, nam tussen 2007 en 2016 af met twee derde. Er zijn in 2016 ook 23 procent minder maatregelen opgelegd dan in 2007.
Zorgelijke ontwikkeling
Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak noemt de daling van het aantal strafzaken een zorgelijke ontwikkeling. ‘De onderzoekers geven aan dat de daling onder andere te maken heeft met de beperkte middelen waarmee het OM zijn werk moet doen. Als misdaad onbestraft blijft omdat er niet genoeg geld is om de dader te vervolgen, dan is dat op zijn zachts gezegd erg zorgelijk.’ Volgens Bakker is het belangrijk om de achtergrond bij de cijfers te kennen. ‘Want gebrek aan capaciteit is één ding, maar er zijn ook andere mogelijke oorzaken. Nieuwe wetgeving of de daling van de geregistreerde criminaliteit bijvoorbeeld. Maar ook het feit dat de politie tegenwoordig niet meer zelf beslist of er wel of geen onderzoek naar een zaak wordt gedaan, deze verantwoordelijkheid ligt nu volledig bij het OM.’
Ook vindt Bakker het opvallend dat de cijfers laten zien dat relatief steeds meer zaken buiten de rechter om worden afgehandeld. ‘Dit is op zichzelf een zorgelijke ontwikkeling. Het is aan rechters om te oordelen over schuld en onschuld. Als daaraan wordt gemord, raakt dat de kern van de democratische rechtsstaat.’
