Een griffier doet meer dan alleen notuleren tijdens de zitting. Betrokkenheid van deze juridisch medewerkers kan de rechterlijke besluitvorming beïnvloeden. Daarom is meer transparantie over de positie van de griffier gewenst. Dat concludeert rechtssocioloog Nina Holvast in haar promotie-onderzoek, waarmee ze op 22 september aan de Universiteit van Amsterdam promoveert.
‘Wat veel mensen niet weten, is dat de juridisch medewerker meepraat in de raadkamer en doorgaans de eerste versie van de uitspraak schrijft,’ stelt Holvast in haar proefschrift In the Shadow of the Judge: The Involvement of Judicial Assistants in Dutch District Courts. Griffiers, ook wel juridisch medewerkers genoemd, hebben volgens Holvast soms een invloedrijke rol als adviseur of discussiepartner in de rechtspraak. ‘Welke plek een juridisch medewerker precies inneemt binnen de besluitvorming hangt af van persoonskenmerken van de juridisch medewerkers, maar ook van de kenmerken van de betrokken rechters,’ zegt de rechtssocioloog. Daarnaast speelt het type zaak en de tijdsdruk mee.
Onderzoek
Holvast volgde voor haar onderzoek de besluitvorming in 137 rechtszaken. Ook interviewde ze ruim tachtig rechters en griffiers. Het werk van juridisch medewerkers kan de rechterlijke besluitvorming op verschillende manieren beïnvloeden. ‘De voorbereidingsdocumenten die zij maken plaatsen een zaak bijvoorbeeld in een bepaald licht en sturen de rechter bij het lezen van de zaaksdossiers,’ zegt Holvast. ‘Daarnaast kunnen juridisch medewerkers door het inbrengen van juridische kennis en argumenten ook de besluitvorming in de raadkamer beïnvloeden’ Bovendien blijken griffiers met het schrijven van een eerste versie van de rechterlijke uitspraak een belangrijke heroverwegingsfunctie te hebben gekregen. Een juridisch medewerker kan tijdens het schrijven van een concept-uitspraak erachter komen dat het niet lukt om de uitspraak een bepaalde richting in te schrijven. Om die reden wordt de discussie over een zaak dan heropend.
Risico’s
De betrokkenheid van juridisch medewerkers lijkt te zijn toegenomen, maar over de rol van de griffier is nauwelijks iets vastgelegd, constateert Holvast. Rechters schipperen tussen juridisch medewerkers te betrekken bij de besluitvorming en tegelijkertijd niet te veel op hen te leunen. Volgens Holvast kan het inzetten van juridisch medewerkers positieve effecten hebben op de efficiëntie en kwaliteit van de rechtspraak. Maar er kleven vanuit rechtsstatelijk perspectief ook risico’s aan de inzet van juridisch ondersteunend personeel, meent de rechtssocioloog. De situatie kan ontstaan dat een ondersteuner, die niet is aangesteld en opgeleid om rechterlijke besluiten te nemen, in de praktijk aanzienlijke invloed heeft op de inhoud. Holvast is kritisch over het gebrek aan transparantie over werkwijze binnen de gerechten en de minimale professionele reflectie hierop. Ze pleit voor een discussie over dit onderwerp binnen de rechterlijke macht en roept de rechtspraak op hier verantwoording over af te leggen.
Holvast promoveert vrijdag 22 september 2017 in Amsterdam.