Optreden in talkshows is voor advocaten een lastige opgave. Voor de kijker is niet altijd duidelijk wie de juridisch deskundige is.
Door Mariska Jansen / Beeld Ruud Jonkers
Advocaten die op televisie optreden, moeten zich ervan bewust zijn dat ze de beeldvorming van de advocatuur beïnvloeden. Dat is een van de lessen die je kunt trekken uit de bundel Beeldvorming voor Rechtsvorming (2017, Boom juridisch) die onlangs onder redactie van Inge van der Vlies verscheen. Volgens de hoogleraar staats- en bestuursrecht, kunst en recht, aan de Universiteit van Amsterdam wordt het beeld dat het grote publiek van de advocatuur heeft voor een belangrijk deel gevormd door wat het op tv ziet. ‘Dat hoeft geen probleem te zijn. In Amerikaanse tv-series lijkt de rechtszaal een theater. Advocaten zijn in toga en rechters zitten achter de tafel. Het straalt autoriteit uit.’
Op de Nederlandse televisie is de gezaghebbendheid van de juridisch deskundige minder vanzelfsprekend. ‘In talkshows zoals die van Pauw of Jinek heerst een volkomen egalitaire gesprekscultuur,’ zegt Van der Vlies. ‘Voor de kijker is niet meteen duidelijk wie van de gasten aan tafel de advocaat, voetballer of actrice is. Ik vraag me af of de advocaat in die setting nog voldoende weet over te komen als degene met de meeste juridische kennis en zeggingskracht.’
De ambiance van de talkshow is zodanig dat iedereen recht van spreken lijkt te hebben. ‘De gasten aan tafel hebben vaak heldere, uitgesproken opinies over juridische kwesties. Voor een advocaat is het dan lastig om een zaak genuanceerd naar voren te brengen met diezelfde overtuigingskracht. Een genuanceerde mening komt al snel weifelachtig over en dat strookt niet helemaal met de autoriteit die een advocaat zou moeten uitstralen.’
Al zijn er positieve uitzonderingen die letterlijk en figuurlijk meester zijn in het juridische debat op tv. Van der Vlies noemt Gerard Spong en vreemdelingenrechtadvocaat Barbara Wegelin als voorbeelden van juristen die complexe zaken overtuigend brengen.
Het is belangrijk dat er de juiste nuance en kennis in het debat komen, anders regeren de wetten van de media, meent Van der Vlies. ‘De redactie van een talkshow zoekt naar sprekers die bereid zijn om standpunten in te nemen. Het risico bestaat dat televisiemakers bepalen welke visies op het recht aandacht krijgen. Het is aan de advocaat om op kordate wijze een doordachte juridische bijdrage te leveren. Door te benadrukken dat een verhaal twee kanten heeft bijvoorbeeld en goed door te vragen. Soms lijken regels erg formalistisch, zoals het beginsel van hoor- en wederhoor en de privacywetgeving, maar het is de essentie van de rechtsbescherming.’
Dit artikel is ook verschenen in het Advocatenblad van november 2017.