El-Massry werd opgepakt omdat ze afgelopen juni met vijf andere activisten zou hebben gedemonstreerd tegen de overdracht van Tiran en Sanafir, twee strategisch gelegen eilandjes bij de Egyptische kust in de Rode Zee, aan Saoedi-Arabië. Tijdens de ‘demonstratie’ zelf was niet ingegrepen, de zes activisten kwamen er pas later achter dat ze werden vervolgd. Op 18 november was een zitting waar alleen El-Massry en vakbondsactivist Moatasim Medhat verschenen, waarop ze prompt werden gearresteerd.
De sociaalrevolutionaire mensenrechtenadvocaat El-Massry werd bekend door haar voortrekkersrol tijdens de Egyptische revolutie in 2011, en zat in 2014 al eens zes maanden vast voor overtreding van de demonstratiewetgeving. Voor haar werk kreeg ze dat jaar ook de prestigieuze Prix Ludovic Trarieux.
De kwestie rond de eilandjes ligt extreem gevoelig. President Abdul Fatah al-Sisi had in 2016 tijdens een bezoek van koning Salman bin Abdul Aziz Al-Saoed tot de overdracht besloten omdat de eilandjes altijd al bij Saoedi-Arabië zouden hebben gehoord – volgens hem had Egypte er sinds 1950 alleen maar op gepast. In ruil voor de eilandjes zou de Saoedische koning voor een slordige twintig miljard dollar aan steun hebben toegezegd.
Er brak een storm van protest los, het eerste teken van onvrede met de zelfbenoemde president, die in 2014 na een staatsgreep aan de macht was gekomen. Een groep advocaten legde de kwestie voor aan het Constitutionele Hof, dat oordeelde dat de overdracht onrechtmatig was. Niettemin joeg Al-Sisi zijn plan door het door hem gecontroleerde parlement, waar het als hamerstuk werd aangenomen.
Is het niet wat overdreven om voor een paar hoopjes zand een gevangenisstraf te riskeren? Absoluut niet, vindt advocate Asma Naeem, die in dezelfde zaak wordt vervolgd. ‘Het gaat erom dat het land van ons allemaal is en dat de president van het land in dienst is van het volk – en niet het recht heeft zomaar land te verkopen of weg te geven, ook al gaat het maar om een paar hoopjes zand. Het land behoort aan mij, mijn familie en toekomstige generaties.’ Naeem werd verrast door de steun die de activisten kregen voor hun protest: ‘Mensen die eerder niet met ons durfden te praten, schaarden zich ineens achter ons. Het gaf ons het gevoel dat er nog steeds hoop is op verandering.’
El-Massry’s opsluiting is moeilijk los zien van de komende verkiezingen, in mei volgend jaar. Nu al loopt de spanning flink op. Sinds een paar maanden voert het regime de campagne ‘Laat Al-Sisi Egypte weer opbouwen’ waarbij mensen en organisaties een formulier krijgen voorgelegd waarin ze de president ‘verzoeken’ zich verkiesbaar te stellen voor een volgende termijn. Wie weigert te ondertekenen, loopt het risico om zijn baan, of in het geval van kerkelijke organisaties, hun rechten te verliezen. Mensen die wel ondertekenen, krijgen promotie; zo kreeg een bekende acteur na zijn steun aan de president een nieuwe baan als presentator.
Op 30 december wijst de rechter vonnis in de zaak tegen de zes activisten. Volgens advocate Naeem steunt de zaak op de verklaring van een staatsveiligheidsoffcier die had gezegd dat de zes activisten verantwoordelijk waren voor álle protesten in Alexandrië tegen de overdracht van de eilanden. ‘Niemand zou voor een bagatelzaak als deze opgesloten moeten worden,’ zegt Naeem.
El-Massry zelf laat zich, vanuit de gevangenis, niet uit het veld slaan. ‘Dat het regime ons vanwege vreedzame protesten opsluit, bewijst hoe sterk we nog zijn. Kennelijk zijn we nog steeds in staat om ze bang te maken.’
