In haar oratie wijst De Wolff erop dat van advocaten mag worden verwacht dat zij bespreken wat tot de beste oplossing van een geschil zou kunnen leiden, duidelijk zijn over kansen, risico’s en de kosten. Het gesprek over de beste oplossing kan een dialoog vergen over rechtvaardigheid, de waarden van de cliënt en verantwoordelijkheden van een advocaat ten opzichte van zijn omgeving, stakeholders en de maatschappij, zegt De Wolff.
Advocaten hebben een grote vrijheid om de belangen van cliënten te behartigen, betoogt De Wolff. ‘De weg naar de goede rechtsbedeling is gelukkig niet met protocollen geplaveid. Maar een ding staat vast: de vrijheid in de uitvoering van de opdracht hebben advocaten niet gekregen om hun eigenbelang te dienen.’
Imago
Kritiek op advocaten is van alle tijden, illustreert De Wolff in haar oratie. ‘Advocaten praten recht wat krom is, verkopen vernuftige, maar onwaarschijnlijke redeneringen, proberen schurken hun gerechte straf te laten ontlopen, maken zaken onnodig ingewikkeld en polariseren, dat is het beeld.’
Deels is die kritiek onvermijdelijk volgens De Wolff. Advocaten behartigen de belangen van een diversiteit aan cliënten. ‘Niet alles wat rechtzoekenden willen bereiken, oogt rechtvaardig, niet iedere eis klinkt redelijk. (..) Zolang de wet rechten toekent, mag er een beroep op worden gedaan. Maar dat neemt niet weg dat de advocaten wel wat vaker stil mogen staan bij hun bijdrage aan een rechtvaardige samenleving en een goede rechtsbedeling.’
Rol
In haar rede gaat de bijzonder hoogleraar in op vier archetypen van advocaten om duidelijk te maken dat verschillende rolbenaderingen tot een verschillende aanpak leiden. Ze noemt ‘de wolf’, ‘de conciërge’, ‘de verbinder’ en de ‘actievoerder’. Kernwaarden als partijdigheid en onafhankelijkheid kunnen in de praktijk een verschillend gewicht hebben, afhankelijk van de benadering, zegt De Wolff.
De wolf ‘is de advocaat die zich krachtig, als een roofdier vastbijt in de zaak van de cliënt, en diens belangen eenzijdig dient, ongeacht de gevolgen voor derden.’ Deze advocaat staat moreel neutraal tegenover de doelen van de cliënt, zelfs als deze maatschappelijk ongewenst zijn.
De conciërge ‘kent alle kamers en de geschiedenis en alle renovaties van het gebouw van het recht. Hij/zij weet waar de gebreken zitten en weet van alle ruimtes wat de functie is.’ Deze advocaat zal cliënten proberen af te houden van gedrag dat misschien wel rechtmatig is, maar niet rechtvaardig.
De verbinder streeft naar duurzame oplossingen die de relaties van de cliënt zo min mogelijk schade toebrengen.
De actievoerder is uit op een verandering van het recht, bijvoorbeeld door de rechter ervan te overtuigen verouderde of ondoordachte regelingen buiten werking te stellen.
Het Advocatenblad vroeg Diana de Wolff welke rol het beste bij haar past als advocaat. ‘Ik schik zaken bij voorkeur op zo’n manier dat partijen snel verder kunnen met hun leven of met hun bedrijf. Maar het hangt ook van de context af. Soms zal je, bijvoorbeeld omdat je tegenover een machtige wederpartij staat die alles uit de kast haalt, flink tegengas moeten geven. In het strafrecht bijvoorbeeld ligt de rol van de wolf voor de hand, hoewel herstelrecht steeds meer aandacht krijgt. Soms, bijvoorbeeld door de invoering van de Wet werk en zekerheid (Wwz) rijzen rechtsvragen die in het belang van de rechtsontwikkeling zelfs tot en met de Hoge Raad uitgeprocedeerd moeten worden. De politiek heeft er verder een handje van om regels te maken die niet voldoen aan fundamentele principes van wetgeving. Dan is het goed dat er advocaten zijn die daartegen ageren.’
Lees het complete interview met Diana de Wolff in het februarinummer van het Advocatenblad.
Sabine Droogleever Fortuyn
