Zembla stelde grote schikkingen door bedrijven als Rabobank en accountantskantoor KPMG, en Volkswagenimporteur Pon aan de kaak. Een graaiende penningmeester van een sportclub komt wel voor de rechter, maar grote bedrijven kopen, buiten het zicht van de maatschappij om, hun strafzaak af, aldus Zembla.
Volgens Bakker is het vreemd dat de rechter geen rol heeft bij de totstandkoming van schikkingen en transacties tussen het Openbaar Ministerie (OM) en een verdachte. ‘Het OM maakt zelf een belangenafweging en legt zelf een straf of transactie op die zij passend vinden. We twijfelen er niet aan dat het goed gebeurt, maar de Rechtspraak wil dat deze zaken in openbaarheid worden berecht en door een onafhankelijke rechter worden beslist. Het is beter als een schikking pas tot stand kan komen als de rechter hiervoor na controle toestemming heeft gegeven.’
Buiten de rechter om
De afgelopen jaren zocht de wetgever steeds meer naar mogelijkheden om strafbare feiten buiten de rechter om af te doen. Minder dan 50 procent van de strafzaken wordt aan de rechter voorgelegd. De rest handelt het OM af door bijvoorbeeld de verdachte een geldbedrag te laten betalen waarvoor in ruil de verdachte niet verder wordt vervolgd.
Volgens Bakker schaadt dit het vertrouwen in de rechtsstaat. ‘Het is belangrijk dat in een rechtsstaat wetten en regels effectief worden gehandhaafd. Iedereen moet er op kunnen vertrouwen dat mensen die de regels overtreden, worden opgepakt door de politie, vervolgd door het OM en bestraft door de rechter. In het bijzonder geldt dat voor zaken met een grote maatschappelijke impact.’ Bakker doelt hierbij op zaken als de zogenoemde Libor-affaire waar consumenten gedupeerd werden vanwege fraude met rentetarieven.
Meerdere toetsingen
Het OM vindt het niet nodig dat een rechter een megaschikking die het OM met verdachten of bedrijven wil sluiten eerst moet goedkeuren. ‘Er zijn al meerdere toetsingen binnen het OM bij beoogde miljoenentransacties,’ aldus hoofdofficier Marianne Bloos van het Functioneel Parket in een reactie op de uitlatingen van Bakker in de Telegraaf. Ze wijst erop dat een OM-transactie juist snel en effectief werkt, zeker als het gaat om complexe en internationale criminaliteit. ‘Een gerechtelijke procedure zal langer duren en legt beslag op de toch al schaarse capaciteit van de rechtbanken.’
Om meer inzicht in de gemaakte afspraken te krijgen, maakt het OM volgens haar uitgebreide persberichten. Hierin staat soms een feitenrelaas, wat in de ogen van Bloos te vergelijken is met het betoog van een aanklager ter zitting. ‘Bovendien komt een schikking niet eens aan de orde als het OM van plan is in de zaak een gevangenisstraf te eisen.’
