De nieuwe Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) zou een ‘zeewaardige, stevige boot’ moeten zijn, maar lijdt nu onder ‘constructiefouten’ en ‘gaten in de romp.’ Het bouwsel had nog niet te water gelaten mogen worden. En je moet er al helemaal geen sleepnet achter hangen.
Dat betoogden advocaat Otto Volgenant en Fulco Blokhuis (Boekx) donderdag voor de rechtbank Den Haag in een kort geding dat ze namens twaalf organisaties aanspanden tegen de Staat, en dat werd gecoördineerd door het PILP. Eisende partijen zijn onder andere de Nederlandse Vereniging voor Strafrechtadvocaten, Stichting Privacy First, Free Press Now en enkele internetproviders.
Zij vragen de rechter om delen van de Wiv op te schorten tot het kabinet de beloofde wetswijzigingen door het parlement heeft geloodst. Vooral het ongericht aftappen van de kabel (het ‘sleepnet’), het verzamelen van gegevens via informanten, de uitgebreide bevoegdheid om te hacken en het delen van informatie met buitenlandse inlichtingendiensten vormen volgens de eisers een ongeoorloofde inbreuk op grondrechten.
Die bevoegdheden zijn nu veel te vaag omschreven, zeggen eisers. In hun pleitnota verwijzen de advocaten naar Europese rechtspraak waarin de manier waarop inlichtingendiensten gegevens mogen verzamelen is gedefinieerd. Zo moet duidelijk zijn jegens wie de bevoegdheden worden ingezet, en hoe lang. Ook moeten de procedures en waarborgen nauwkeurig (‘particularly precise’) worden omschreven in de wet. Die zijn in de huidige Wiv te ruim en te vaag gedefinieerd. En bovendien niet te toetsen omdat activiteiten van inlichtingendiensten grotendeels staatsgeheim zijn.
Het kabinet kwam de winnaars van het referendum in april tegemoet door de voorgenomen wetswijzigingen alvast in ambtelijke beleidsregels te gieten. Een ‘rommelige’ oplossing, vinden de eisers.
Onzin, volgens de Staat. ‘Het valt niet in te zien waarom dit wetgevingsproces moet worden afgewacht en de bevoegdheid intussen niet zou mogen worden toegepast,’ aldus landsadvocaat Cécile Bitter (Pels Rijcken). De meeste bevoegdheden waarover de diensten beschikken werken al in de praktijk, en in de huidige Wiv zijn alleen maar méér waarborgen ingebouwd.
Bovendien is de manier waarop de diensten te werk gaan gewoon openbaar.
Ook is in de beleidsregels al vastgelegd dat ongeëvalueerde persoonsgegevens niet zomaar aan andere landen worden verstrekt. Er is altijd toestemming van de minister voor nodig. Die informatie wordt alleen maar verstrekt met inachtneming van de ‘derde partij-regel’ die bepaalt dat de informatie door de ontvangende dienst niet met derden mag worden gedeeld. Dat is waarborg genoeg, aldus Bitter, die daarbij verwijst naar rapporten van de CITVD.
Op 26 juni doet rechter Van Ham uitspraak. ‘Ik stuur u die per fax,’ zegt hij. ‘Dat is toch veiliger dan in de mail.’
