De blauwe lijst

Artikel 6:233 Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt dat een beding in algemene voorwaarden vernietigbaar is als de gebruiker niet een redelijke mogelijkheid heeft geboden aan de wederpartij om van de algemene voorwaarden kennis te nemen of als het onredelijk bezwarend is voor de wederpartij. Bedingen die zonder meer onredelijk bezwarend zijn, staan in artikel 6:236 BW (de zwarte lijst). Artikel 6:237 BW noemt bedingen die vermoed worden dat te zijn (de grijze lijst). 

Daarnaast is er in het consumentenrecht nog de zogeheten blauwe lijst. Deze lijst met bedingen die als oneerlijk kunnen worden aangemerkt, is opgenomen in een bijlage bij de Richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (Richtlijn 93/13). De bijlage bevat een indicatieve en niet-uitputtende lijst van bedingen die in de verhouding tussen verkoper en consument als oneerlijk kunnen worden aangemerkt. Kernbedingen en bedingen waar afzonderlijk over onderhandeld zijn, vallen hier in beginsel niet onder. 

Verkort weergegeven, bevat de blauwe lijst de volgende bedingen: (a) uitsluiting of beperking van de wettelijke aansprakelijkheid bij overlijden of lichamelijk letsel ten gevolge van een doen of nalaten van deze verkoper; (b) ongepaste uitsluiting of beperking van aansprakelijkheid in geval van wanprestatie of onrechtmatige daad en van verrekening; (c) te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de consument terwijl die van de verkoper een voorwaardelijke is; (d) geen geld terug wanneer de transactie niet doorgaat; (e) de consument die zijn verbintenissen niet nakomt, een onevenredig hoge schadevergoeding op te leggen; (f) de verkoper toe te staan de overeenkomst op te zeggen indien zulks niet aan de consument wordt toegestaan en geen geld terug bij opzegging door verkoper; (g) de verkoper toe te staan een overeenkomst van onbeperkte duur zonder redelijke opzeggingstermijn eenzijdig op te zeggen, behalve in geval van gewichtige redenen; (h) een overeenkomst automatisch zonder tegenspraak te verlengen; (i) op onweerlegbare wijze de instemming vast te stellen met bedingen waarvan hij niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst; (j) eenzijdige wijziging door de verkoper zonder geldige, in de overeenkomst vermelde reden; (k) eenzijdige wijziging van de kenmerken van het te leveren product of de te verrichten dienst; (l) vaststelling van de prijs bij levering of het recht de prijs te verhogen, zonder opzeggingsmogelijkheid voor de consument, bij te hoge eindprijs; (m) de verkoper het recht te geven te bepalen of de geleverde goederen of de dienst aan de bepalingen van de overeenkomst beantwoorden of hem het exclusieve recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren; (n) de verplichting van de verkoper te beperken om de verbintenissen na te komen die door zijn gevolmachtigden zijn aangegaan, of diens verbintenissen te laten afhangen van het naleven van een bijzondere formaliteit; (o) de consument te verplichten al zijn verbintenissen na te komen, zelfs wanneer de verkoper zijn verbintenissen niet uitvoert; (p) te voorzien in de mogelijkheid van overdracht van de overeenkomst door de verkoper, wanneer hierdoor de garanties voor de consument zonder diens instemming geringer kunnen worden en (q) rechtsvorderingen belemmeren, door arbitrage of bindend advies of, door de bewijsmiddelen op ongeoorloofde wijze te beperken of de consument ten onrechte de bewijslast te geven.  

Uit het arrest-Heesakkers/Voets (ECLI:NL:HR:2013:691) volgt dat de nationale rechter ambtshalve deze lijst moet toetsen wanneer hij vermoedt dat een beding oneerlijk is. Maar bij die ambtshalve toetsing mag de rechter niet buiten de rechtsstrijd treden. Veiligheidshalve moet een partij in het debat dus met zoveel woorden een beroep doen op de oneerlijkheid van het beding én de blauwe lijst. 

Jan Wouter Alt is cassatieadvocaat bij Alt Kam Boer advocaten in Den Haag.