In Nederland speelde zo’n situatie toen de indruk werd gewekt dat een Bredase procesfinancier invloed probeerde te krijgen bij Stichting Loterijverlies. Een onwenselijke situatie.
Procesfinanciering is een risicodragende investering in de kosten van een rechtszaak. Nadeel is dat zodra procespartijen over voldoende financiële middelen beschikken, enige aansporing tot terughoudendheid en schikkingsbereidheid wegvalt. In mijn optiek is de vraag of dit type financiering ongereguleerd aangemoedigd en laagdrempelig moet worden. Nederland heeft tenslotte een no-claimcultuur. De afgelopen decennia zien we een tendens van ADR (alternative dispute resolution) zoals arbitrage, bindend advies of mediation, zelfs in het strafrecht. Zo is sprake van een aanzienlijke stijging van het aantal mediations in het strafrecht (950 in 2017, 650 in de eerste vier maanden van 2018). Deze tendens is ook in het buitenland zichtbaar. De Amerikaanse Bar Association ziet een explosieve groei van het aantal ADR-regelingen in overeenkomsten tussen 2013 en 2017.
Een logische ontwikkeling: procederen is en blijft een bedrijfsvreemde activiteit voor ondernemers en daar zal procesfinanciering niets aan veranderen. De procesfinancier verkoopt zich niettemin heel verleidelijk. Het beeld wordt opgeroepen van de barmhartige weldoener die de behoeftige, maar onmachtige dwerg-cliënt te hulp schiet. ‘De grote jongens komen overal mee weg’, en ‘het mkb heeft geen diepe zakken’, lezen we vaak. Toegegeven: procederen met procesfinanciering lijkt financieel risicoloos, no cure, no pay. De procesfinancier neemt het management van de rechtszaak op zich en verhoogt het level playing field. De procesfinancier positioneert zich als een repeat player met veel ervaring in het ‘schikken van procederen’.
De Nederlandse markt wordt met toenemende interesse bekeken door buitenlandse procesfinanciers (Advocatenblad juni 2018). Sommige procesinvesteerders hebben een discutabele reputatie, anderen zijn bonafide. Wegens gebrek aan regulering bestaat het gevaar dat sommige procesfinanciers zich louter richten op winst in een procedure. Voor hen is procesfinanciering een zero-sum spel. Bij verlies worden de kosten van de wederpartij niet voldaan of dreigt faillissement. Met name in Australië en de Verenigde Staten zijn tragische voorbeelden van (near) disasters. Vergeet niet dat bij massaclaims de dwerg-cliënt zwak staat. De procesfinancier is vaak louter geïnteresseerd in het collectief van de claim, niet in de enkeling. De onderhandelingspositie van het individu is in die situaties zwak. De dwerg-cliënt heeft de procesfinancier harder nodig dan andersom. En procedeer als dwerg-cliënt maar eens tegen een financier uit het buitenland. Bovendien is in Nederland weinig geregeld als het gaat om kapitaaleisen van een procesfinancier. Om nog maar niet te spreken over ethische aspecten als transparantie en belangenverstrengeling.
Strenge regulering is daarom noodzakelijk. En snel.