Uit een voorpublicatie van de plannen in het J&V-magazine blijkt dat de minister rechtsbijstand in civiel- en bestuursrecht wil afschaffen, de toegang tot het recht van rechtzoekenden wil beperken en het rechtsbijstandstelsel wil vermarkten, aldus de VSAN in een persbericht. ‘Tegelijkertijd wordt een door de overheid gecontroleerde poortwachter geïntroduceerd, met alle bureaucratische rompslomp van dien.’

VSAN-voorzitter Hein Vogel: ‘Dit nieuwe ministelsel is volgens de VSAN slecht doordacht, per saldo veel duurder dan het huidige stelsel, inefficiënt en funest voor de rechtzoekende die afhankelijk is van goede juridische hulp.’

Volgens Vogel kijkt de minister uitsluitend naar directe kosten op de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. ‘Vermarkting van rechtsbijstand lijkt op het eerste gezicht een kostenreductie voor het ministerie. Het is echter een illusie om te denken dat de gemiddelde rechtzoekende in staat is om een marktprijs te betalen voor rechtsbijstand. Of het nu gaat om een rechtsbijstandverzekering, of het betalen van losse diensten: veel mensen zullen zich hiervoor extra in de schulden moeten steken.’ Kosten van (oninbare) schulden worden volgens de VSAN in de plannen van minister Dekker afgewenteld op de gemeenten. ‘Van kostenbesparingen voor de overheid is dus per saldo geen sprake.’

Vogel noemt het daarnaast gevaarlijk dat de overheid een bepaalde route wil voorschrijven. ‘De minister beperkt de toegang tot het recht door rechtzoekenden te sturen naar de oplossing die de overheid het beste acht. De overheid is vaak partij in juridische geschillen met burgers. Als de overheid de toegang tot het recht actief stuurt, is er sprake van belangenverstrengeling. Mensen moeten in alle vrijheid een beslissing van de overheid kunnen aanvechten.’

Een ander probleem is volgens Vogel dat een ambtenaar zelden kan bepalen wat de beste en snelste oplossing is voor een juridisch probleem. ‘Dat kunnen alleen de rechtshulpverleners in de praktijk. Het belangrijkste is dat de rechtzoekende goede rechtshulp krijgt van gekwalificeerde rechtsbijstandverleners. Deze rechtshulp moet effectief en toegankelijk zijn voor iedereen. Door vooraf beperkingen op te leggen en een poortwachter te introduceren, wordt het systeem bureaucratisch en inefficiënt. De snelle inzet van hulpverlening wordt daardoor alleen maar bemoeilijkt.’

De VSAN heeft samen met diverse andere partijen, waaronder de Nederlandse orde van advocaten (NOvA), de afgelopen jaren meerdere keren de noodklok geluid. De vereniging heeft het manifest ‘Red de rechtshulp’ gepresenteerd, met daarin concrete plannen om een goed stelsel overeind te houden.

‘Deze alarmsignalen hebben niet geleid tot juiste beleidskeuzes van de kabinetten Rutte I, II en III. Er wordt elk jaar weer opnieuw beknibbeld op het budget van de gefinancierde rechtsbijstand. Er is geen oog voor het maatschappelijk belang van goede rechtshulp en de mensen voor wie deze hulp vaak het laatste redmiddel is.’

De VSAN roept de politiek en alle organisaties die betrokken zijn bij de gefinancierde rechtsbijstand op om de voorstellen van Dekker in de huidige vorm niet te steunen.